རྒྱ་གར་ཞི་བདེ་རྒྱ་མཚོའི་ཁུལ་དུ་འཕེལ་བཞིན་པའི་རྒྱ་ནག་གྱི་དྲྭ་རྒྱའི་དྲག་གནོན། China: The rise of digital repression in the Indo-Pacific
Access the full report here from Article 19.
སྙན་ཐོའི་གནད་དོན་སྙིང་བསྡུས།
སྙན་ཐོ་འདིའི་ནང་ ARTICLE 19 ཀྱི་དྲྭ་རྒྱའི་དར་གོས་ཚོང་ལམ་རྒྱུད་རྒྱ་ནག་གི་དྲྭ་རྒྱའི་སྲིད་དབང་སྒེར་འཛིན་ལམ་ལུགས་ཀྱི་དཔེ་གཞི་གོང་འཕེལ་གཏོང་བའི་སྟེགས་བུ་ཞིག་ཏུ་རྒྱུར་བའི་ཐོག་དཔྱད་ཞིབ་བྱས་ཏེ། གཞུང་ཁུངས་མ་ཡིན་པའི་ཚོགས་པ་དང་འཛིན་སྐྱོང་ཁག་གི་ཞུ་གཏུག་ལས་རིམ་ཆེད་དགོས་ངེས་ཀྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་དང་གནས་སྟངས་མཁོ་སྤྲོད་བྱེད་པ་མ་ཟད་སྲིད་ཇུས་བཟོ་བ་སོགས་འབད་འབུངས་བྱས་ཡོད། སྙན་ཐོ་འདིའི་ནང་རྒྱ་གར་དང་ཞི་བདེ་རྒྱ་མཚོའི་མངའ་ཁུལ་ནང་བྱུང་བའི་རྒྱ་ནག་གིས་དྲྭ་རྒྱའི་དར་གོས་ཚོང་ལམ་བྱ་འགུལ་མང་པོ་ཞིག་གལ་ཆེན་དུ་བཟུང་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་བརྒྱུད་དྲྭ་རྒྱའི་དར་གོས་ཚོང་ལམ་དང་འབྲེལ་བའི་དྲ་རྒྱའི་རང་དབང་དང་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནད་དོན་ཁག་དང་། ལྷག་པར་དུ་བརྡ་འཕྲིན་དང་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་། སྒེར་གྱི་གསང་བའི་ཐོབ་ཐང་དང་འབྲེལ་བའི་གནད་དོན་ཁག་ལ་སྤྱི་སྡོམ་བརྒྱབ་ཡོད།
སྙན་ཐོ་དེའི་ནང་དྲྭ་རྒྱའི་དར་གོས་ཚོང་ལམ་རྒྱུད་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་རྒྱ་ཁྱོན་ཆེ་བའི་རྒྱུད་གཅིག་ལམ་གཅིག་ཞེས་པའི་སྲིད་ཇུས་འོག་གི་དྲྭ་རྒྱའི་སྲིད་ཇུས་དང་གལ་གནད་ཁག་ལ་ཁྱབ་པའི་བསམ་བློ་ཞིག་ལས་སྲིད་ཇུས་ལོགས་སུ་ཡོད་པ་ཞིག་མིན་པར་བཤད་འདུག དེ་ནི་རྒྱ་ནག་ཕྱོགས་ནས་འཛམ་གླིང་གི་འགྲོ་ལུགས་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་བའི་འཕྲུལ་ལས་དང་དྲྭ་རྒྱའི་སྲིད་ཇུས་ཡར་རྒྱས་བཏང་སྟེ་འཛམ་གླིང་གི་ཚན་རྩལ་རིགས་པའི་ཐོག་སྟོབས་ཆེན་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཏུ་འགྱུར་བའི་དམིགས་ཡུལ་གྱི་ཆ་ཤས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་བཤད་ཡོད།
རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བཟོ་ལས་གསར་པའི་ལག་རྩལ་ཁྱབ་སྤེལ་གཏོང་བ་དང་ཚོང་སྤྲེལ་གྱི་འབྲེལ་ལམ་བཙལ་ནས་དྲྭ་རྒྱའི་སྲིད་གཞུང་ལ་དབང་ཆ་གཅིག་སྡུད་ཀྱི་ལམ་ལུགས་རྒྱུན་སྐྱོང་བྱེད་བཞིན་པའི་སྐབས་འདིར་རྒྱ་གར་དང་ཞི་བདེ་རྒྱ་མཚོའི་མངའ་ཁུལ་གྱི་གལ་འགངས་ཆེ་བའི་ཐབས་ཇུས་རྣམས་རང་སོར་འཇོག་དགོས་པ་དང་། རྒྱུ་མཚན་དེའི་ཕྱིར་རྒྱ་ནག་གི་མངའ་ཁུལ་ནང་མཉམ་ལས་ལ་དཔྱད་པ་བྱེད་རྒྱུ་དང་། ཁོ་ཚོས་ཞི་བདེ་རྒྱ་མཚོའི་ནང་དྲྭ་རྒྱའི་རང་དབང་ཉམས་རྒུད་དུ་འགྲོ་བའི་དོན་དང་དྲྭ་རྒྱའི་གཉའ་གནོན་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པ་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཅི་ཞིག་ཐེབས་མིན་ཤེས་རྒྱུ་ནི་རྒྱ་ནག་གིས་འཛམ་གླིང་ལ་བསྐྱར་དུ་འབྲེལ་ལམ་བཟོ་རྒྱུ་དང་དྲྭ་རྒྱའི་ཁྱབ་ཁོངས་དབང་སྒྱུར་བྱེད་མཁན་གྱི་སྒྲིག་གཞི་བསྐྱར་དུ་རྩོམ་པའི་མངོན་འདོད་ཤེས་རྒྱུར་གལ་ཆེན་པོ་ཆགས་ཡོད།
སྙན་ཞུ་འདིས་གོ་ལའི་དྲྭ་རྒྱའི་རྨང་གཞིའི་འཛུགས་སྐྲུན་དང་འཛིན་སྐྱོང་ལ་འཇུག་ཚུལ་མཐོང་ཆེད། རྒྱ་ནག་ནང་གི་དྲྭ་རྒྱའི་སྲིད་དབང་སྒེར་འཛིན་ལམ་ལུགས་ཀྱི་རྣམ་པའི་སྐོར་ལ་ཐུན་མོང་གི་གོ་རྟོགས་ཤིག་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པ་ནས་འགོ་བཙུགས་ཡོད། སྙན་ཞུ་དེའི་དམིགས་བྱ་གཙོ་བོ་ནི། རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་ཚོགས་པས་གོ་རིམ་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འགོ་གཙོ་ཧྲུའུ་ཝེ། ZTE དང་ཨ་ལི་པ་བྷ་ཚོགས་པ་སོགས་ཀྱི་འཕྲུལ་རིག་ཀྱི་ལས་འཆར་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་འཕྲུལ་ལས་སྡེ་ཚན་དེ་དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་གལ་གནད་དུ་བསྒྱུར་ཚུལ་དེ་ཡིན། དམར་ཤོག་ཚོགས་པས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྡེ་ཚན་ཚང་མ་དབང་དུ་བསྡུས་པ་ནི། རྒྱ་ནག་འགོ་ཁྲིད་ཤིའི་ཇིན་ཕིན་གྱི་གཅིག་སྡུད་རིང་ལུགས་ཀྱི་མཚོན་རྟགས་ཤིག་རེད། འཕྲུལ་རིག་ལས་གཞི་འདིའི་ཐོག་ནས་སྙན་ཞུ་འདིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གསང་ཞིབ་དང་འཕྲུལ་རིག་བདེ་འཇགས་ཁྲིམས་ལུགས་ལྟ་བུའི་རྒྱ་ནག་གི་འཕྲུལ་རིག་གི་ཁྲིམས་གཞིའི་སྒྲོམ་གཞིའི་སྐོར་ལ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཡོད་ལ། འཕྲུལ་རིག་གི་ཁྲིམས་གཞིའི་སྒྲོམ་གཞིའི་འོག་རྒྱལ་སྤྱིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་ཁྲིམས་ལུགས་ལས་འགལ་བའི་གང་ཟག་སྒེར་དང་སྒྲིག་འཛུགས་ཁག་ལ་ཞིབ་བཤེར་དང་ལྟ་སྐུལ་ཚོད་འཛིན་ཇི་ལྟར་ལག་ལྟར་བྱེད་མིན་ཐོག་འཁོད་ཡོད།
དེ་ནས་སྙན་ཐོ་དེའི་ནང་རྒྱ་ནག་ནང་དང་ཕྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་གཙོ་གལ་དང་འཆར་གཞི་ཁག་ལ་འཕེལ་འགྱུར་ཇི་བྱུང་དང་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གིས་ཕྱི་ལོ ༢༠༠༨ ལོའི་དཔལ་འབྱོར་ཡར་རྒྱས་སྙན་ཐོའི་འོག་བསམ་ཚུལ་གང་བཤད་པ་རྣམས་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད།
དྲ་རྒྱའི་དར་གོས་ཚོང་ལམ་གྱི་འབྲེལ་ལམ་རྒྱུད་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དྲ་རྒྱའི་ཕྱི་འབྲེལ་གྱི་ལས་དོན་རྒྱ་ཆེར་སྤེལ་བའམ་ཡང་ན་གསར་གཏོད་ལྟེ་གནས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པའི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་ལམ་ལུགས་དེ་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་ལག་བསྟར་ལེགས་ཤོས་སུ་བསྒྱུར་ཡོད། དམིགས་བསལ་གྱིས་འཕྲུལ་རིག་བདེ་འཇགས་དང་འབྲེལ་བའི་གནད་དོན་ཐོག་ཡིན་པ་དང་། དེ་ལྟར་བྱེད་དགོས་དོན་ནི་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོ་ཞིག་གིས་རྒྱ་ནག་གི་ལམ་ལུགས་དང་ལེན་བྱས་ཏེ་དྲ་རྒྱའི་ཐོར་གཤག་མྱུར་དུ་གཏོང་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྤྲོད་ཆེད་རེད། སྲིད་དབང་སྒེར་འཛིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་ངོས་ནས་བཤད་ན། དེས་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་དང་གནས་ཚུལ་ལ་བཀག་སྡོམ་ཇེ་ཆེར་གཏོང་བ་དང་། སྒེར་གྱི་གསང་བའི་ཐོབ་ཐང་ལ་བཀག་སྡོམ། དྲ་རྒྱའི་དྲག་གནོན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་གཞན་སྤེལ་བ་བཅས་ལ་མཐུན་འགྱུར་བྱས་ཡོད།
རྒྱ་ནག་གིས་རྒྱུན་དུ་རྒྱ་གར་དང་ཞི་བདེ་རྒྱ་མཚོའི་མངའ་ཁུལ་ནི་དཔལ་འབྱོར་ཡར་རྒྱས་ཀྱི་སྙན་ཐོའི་ནང་དུ་གལ་ཆེན་དུ་བརྩིས་ཡོད། དཔེར་ན། ཁམ་བྷོ་ཌེ་ཡ་དང་། པ་ཀི་སི་ཐན། ཐའེ་ལན་ལྟ་བུ་ནི་སྙན་ཐོ་དེའི་ནང་དུ་ཐོག་མར་མཉམ་ཞུགས་བྱེད་མཁན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ཡིན། འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་རྒྱ་ནག་གི་ཤུགས་རྐྱེན་ངན་པ་ཐེབས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་བཅུའི་ནང་གི་དྲུག་ནི་རྒྱ་གར་དང་ཞི་བདེ་རྒྱ་མཚོའི་མངའ་ཁུལ་ནས་ཡིན་ཞིང་། ARTICLE 19 གི་འཛམ་གླིང་མངའ་ཁུལ་མངོན་དོད་སྙན་ཐོའི་ནང་འདས་པའི་ལོ་བཅུའི་རིང་གི་གནས་བབ་དེ་ཉམས་རྒུད་དུ་འགྲོ་བཞིན་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཡོད། མངོན་དོད་སྙན་ཐོའི་ནང་དུ་དཔྱད་ཞིབ་བྱས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཁྲོད་ནས་མ་ལེ་ཞི་ཡ་དང་བལ་ཡུལ་གཉིས་ནི་བཀག་སྡོམ་ཁུལ་ནང་ཚུད་ཡོད་ལ། ཁམ་བྷོ་ཌེ་ཡ་དང་ཐེ་ལན་གཉིས་ནི། མངོན་དོད་སྙན་ཐོའི་ཉེན་ཁའི་ཁུལ་ནང་དུ་ཚུད་འདུག
འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་སྲུང་སྐྱོབ་དང་གོང་སྤེལ་གཏོང་བའི་ཆེད་དུ་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་གློག་འཕྲིན་རྨང་གཞིའི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་བདག་དབང་ཐོག་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་གྱི་སྒྲིག་གཞི་བཟོ་དགོས་པ། སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་ལ་འཕྲུལ་རིག་གི་རྨང་གཞིའི་འཛུགས་སྐྲུན་དེ་འབྲེལ་ཡོད་ཚང་མས་རང་དབང་དང་ངེས་ཚིག་མི་འགོད་པའི་ཐོག་ནས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཐུབ་པའི་གུ་ཡངས་ཀྱི་གནས་ཤིག་རྒྱུན་སྲིང་ཐུབ་པ་ཞིག་དགོས།
རྒྱལ་ཁབ་རེ་རེའི་སྙན་ཐོའི་ནང་རྒྱ་ནག་ནས་ཡར་རྒྱས་ཀྱི་རོགས་རམ་དང་དྲ་རྒྱའི་དར་གོས་ཚོང་ལམ་དང་འབྲེལ་བའི་ལས་འཆར་ཁག་ལ་ཁེ་ཕན་ཐོབ་ཡོད་པ་གསལ་ཡོད། དཔྱད་ཞིབ་བྱས་པའི་གནས་ཚུལ་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་འདི་ཚོའི་ནང་རྨང་གཞི་འཛུགས་སྐྲུན་ཡང་ན་འཕྲུལ་རིག་འཛིན་སྐྱོང་གི་མཉམ་ལས་ཐོག་དཔྱད་ཞིབ་བྱས་པ་དང་། 5G ལག་རྩལ། མཚོ་འོག་འོད་སྐུད་དང་འཁོར་སྐར་ལམ་ལུགས། འཕྲུལ་རིག་དཔལ་འབྱོར་ལམ་ལུགས། དྲྭ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་དང་འབྲེལ་བའི་ཁྲིམས་དང་སྲིད་ཇུས་བཅས་ལ་དཔྱད་ཞིབ་བྱས་ཡོད། དཔྱད་ཞིབ་བྱས་པའི་གནས་ཚུལ་རྣམས་མང་ཚོགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཆེད་མཁས་པ་ཚོའི་བསམ་ཚུལ་དང་ཡོངས་གྲགས་གསར་འགྱུར་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་གི་སྙན་ཐོ་ཁག་ལ་གཞི་བཅོལ་ཡོད་པས། རྒྱ་ནག་དང་མཉམ་དུ་འཕྲུལ་རིག་འཛིན་སྐྱོང་གི་མཉམ་ལས་བྱེད་ཕྱོགས་ཀྱི་གནད་དོན་གལ་ཆེན་ཁག་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད་པ་ངེས་བརྟན་བཟོས་ཡོད།
རྒྱ་ནག་དང་འདྲ་བའི་དྲ་རྒྱའི་སྲིད་དབང་སྒེར་འཛིན་ལམ་ལུགས་དང་ལེན་བྱེད་པ། ༢༠༢༡ ལོ་ནས་བཟུང་ཁམ་བྷོ་ཌེ་ཡ་ཡིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དྲ་རྒྱའི་འཛུལ་སྒོའི་འོག་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་དྲ་རྒྱའི་དྲྭ་སྲུང་ཆེན་པོ་དེ་བཙན་འགེལ་བྱེད་ཐབས་བྱས་ཡོད། མ་ལེ་ཞི་ཡ་ནི་དབང་ཆ་གཅིག་སྡུད་རིང་ལུགས་ཀྱི་རིམ་པ་འདི་འདྲ་ཞིག་ལ་ཉམས་རྒུད་དུ་སོང་མེད་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་གི་ཁེ་ལས་དང་མཉམ་འབྲེལ་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པའི་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་འགྱུར་བ་ལ་ཚབས་ཆེའི་མཇུག་འབྲས་འབྱུང་སྲིད། ༢༠༡༡ ལོར་བལ་ཡུལ་གྱིས་རྒྱ་ནག་གི་ཡར་རྒྱས་རོགས་རམ་གྱི་ལས་འགུལ་ཡོང་ཆེད་བོད་མི་བཙན་འབྱོལ་བ་ཚོར་དྲག་གནོན་བྱེད་པ་དེ་མུ་མཐུད་གནས་ཡོད་ཀྱང་། ཉེ་ཆར་གྱི་དྲ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་སྲིད་འཇུས་འགྱུར་བ་དེའི་རྐྱེན་གྱིས་རྒྱ་ནག་དང་འདྲ་བའི་དྲ་རྒྱའི་དྲྭ་སྲུང་ལམ་ལུགས་ལག་བལྟར་བྱེད་དགོས་པ་རེ་བ་སྟོན་ཡོད། ཐེ་ལན་ནང་ ༢༠༡༤ ལོ་ནས་ཟུང་དམག་དོན་སྲིད་འགྱུར་གྱི་གནད་དོན་འོག་དྲ་རྒྱའི་སྲིད་དབང་སྒེར་འཛིན་ལམ་ལུགས་ལ་རྒྱ་ནག་དང་མཉམ་འབྲེལ་གྲོས་མཐུན་བཞག་པ་ལ་བརྟེན་ནས་དྲ་རྒྱའི་ཉེས་སྤྱོད་དང་དྲ་རྒྱའི་ཁྲིམས་བཅས་རྒྱ་ནག་དང་འདྲ་བའི་དྲ་རྒྱའི་དྲ་སྲུང་ལམ་ལུག་ལ་མུ་མཐུན་བྱེད་ཡོད། གནས་སྡོད་རྒྱལ་ཁབ་དང་རྒྱ་ནག་དབར་གྱི་འབྲེལ་ལམ་གྱི་མཚམས་སུ་ཡུ་གུར་བཙན་བྱོལ་བ་རྣམས་དང་ཐེ་ལེན་བ་མང་པོ་འཇུས་བཟུང་བྱས་ཡོད། སྙན་ཐོ་དེའི་མཇུག་ཏུ་འབྲེལ་ཡོད་མི་སྣ་སྣ་ཚོགས་ལ་ལམ་སྟོན་བྱེད་དགོས་པའི་བསམ་ཚུལ་བཏོན་ཡོད།
ང་ཚོས་སྙན་ཐོ་འདི་ནི་གཞུང་ཁུངས་མ་ཡིན་པའི་ཚོགས་སྡེ་ཁག་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་ལྷག་པར་དུ་གསར་འགོད་པ་དང་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་མཁན། སྲིད་ཇུས་བཟོ་མཁན་སོགས་ལ་མ་འོངས་པའི་ཞིབ་འཇུག་དང་། གྲོས་འགོ་འདོན་རྒྱུ། སྲིད་ཇུས་བཟོ་རྒྱུ་བཅས་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་མཁོ་སྤྲོད་བྱེད་པའི་ལམ་ཞིག་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།
བལ་ཡུལ།
རྒྱ་གར་གྱི་ཕྱི་ལོགས་སུ་བོད་མི་སྐྱབས་བཅོལ་བ་འབོར་ཆེན་ཞིག་བལ་ཡུལ་ནང་གནས་སྡོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པར་བརྟེན། བལ་ཡུལ་ནང་གི་བོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་སྟངས་འཛིན་བྱེད་རྒྱུ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་བལ་ཡུལ་དང་འབྲེལ་བའི་ཐོག་གནད་དོན་གཙོ་བོ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་ཡོད། ༢༠༠༨ ལོའི་ཟླ ༣ ནང་། པེ་ཅིང་དུ་ཨོ་ལིམ་ཕིག་རྩེད་འགྲན་གོ་སྒྲིག་བྱེད་བཞིན་པའི་ཟླ་བ་ཁ་ཤས་སྔོན་ལ། ལྷ་ས་དང་ཀ་ཐ་མན་གྲུ་གཉིས་སུ་བོད་མི་མང་པོ་འཛོམས་ནས་བོད་མིའི་རང་དབང་སྒེར་ལངས་ཀྱི་ཉིན་མོ་སྲུང་བརྩི་ཐོག་ཞི་བའི་ངོ་རྒོལ་བྱས་པར་རྒྱ་ནག་གིས་དྲག་པོའི་སྒོ་ནས་ཡ་ལན་སྤྲད་ཡོད་པ་དང་། བལ་ཡུལ་གྱི་ཉེན་རྟོག་པས་ཀྱང་ཚད་ལས་བརྒལ་བའི་དྲག་ཤུགས་ཀྱིས་ཡ་ལན་སྤྲད་ཡོད། དོན་རྐྱེན་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་དང་བཙན་འབྱོལ་བོད་མི་ཚོར་སྡུག་སྦྱོང་མནར་གཅོད་གཏོང་བའི་སྐོར་ལ་རྒྱལ་སྤྱིའི་དོ་སྣང་སླེབས་ཡོད། ལོ་གཅིག་གི་རྗེས་སུ་རྒྱ་ནག་གིས་བལ་ཡུལ་ས་མཚམས་ནང་རྒྱ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་མཁན་དང་ཁ་བྲལ་རིང་ལུགས་པ་ཞེས་འབོད་སའི་མི་སྣ་རྣམས་ལ་ཁ་གཏད་གཅོག་རྒྱུའི་ཆེད་བལ་ཡུལ་ནང་རོགས་རམ་དང་ཡར་རྒྱས་ལྡབ་འགྱུར་བྱེད་ཡོད། རྒྱ་ནག་གིས་བལ་ཡུལ་ནང་དབང་ཤུགས་ཇེ་ཆེར་གཏོང་བཞིན་པ་དེས་བོད་མིའི་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་དང་ཚོགས་འདུའི་རང་དབང་ལ་བཀག་སྡོམ་དང་། བལ་ཡུལ་ནང་དྲ་རྒྱའི་རང་དབང་ཇེ་ཞན་དུ་ཕྱིན་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་ངན་པ་ཐེབས་ཡོད་པར་བརྗོད་ཆོག།
རྒྱ་ནག་ནི་ཕྱི་ལོ ༢༠༡༤ ནས་བཟུང་བལ་ཡུལ་གྱི་ཕྱི་རྒྱལ་མ་འཛུགས་བྱེད་མཁན་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། ཕྱི་ལོ ༢༠༢༠ ལོར་ཕྱི་རྒྱལ་མ་འཛུགས་ཡོངས་ཀྱི་བརྒྱ་ཆ ༧༡ ཙམ་ཟིན་ཡོད་ལ། ཕྱི་ལོ ༢༠༢༢ ལོར་རྒྱ་ནག་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་ཏུ་རྒྱ་ནག་གི་ཕྱི་རྒྱལ་མ་འཛུགས་བྱེད་མཁན་རྣམས་ཀྱི་སྔར་ལས་མང་བ་གཏོང་རྒྱུའི་ཁས་ལེན་བྱེད་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་འཁོད་ཡོད།
ཕྱི་ལོ ༢༠༡༧ ལོར་བལ་ཡུལ་གྱི་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་རྒྱ་ཁྱོན་ཆེ་བའི་རྒྱུད་གཅིག་ལམ་གཅིག་གི་སྲིད་ཇུས་ཁོངས་སུ་མཉམ་ཞུགས་བྱེད་ཡོད་པ་དང་། དེ་ནས་བཟུང་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་ཀྱིས་མཉམ་འབྲེལ་གྱིས་བལ་ཡུལ་གྱི་སྐྱེལ་འདྲེན་དང་འཕྲུལ་རིག་རྨང་གཞི་འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་ཡོད། ཕྱི་ལོ ༢༠༢༡ ལོའི་ཟླ་བ་དགུ་པའི་ནང་། ཤིའི་ཇིན་ཕིན་གྱིས་བལ་ཡུལ་དང་རྒྱ་ནག་གཉིས་ཀྱིས་མཉམ་འབྲེལ་བྱེད་དགོས་པ་དང་། དེ་ཡང་འཕྲུལ་རིག་དཔལ་འབྱོར་དང་འབྲེལ་ལམ་སོགས་ཀྱི་ཐོག་ལ་མཉམ་འབྲེལ་བྱེད་རྒྱུ་གཙོ་བོར་བཟུང་ནས་མདུན་སྐྱོད་བྱ་དགོས་པར་ནན་བཤད་བྱས་ཡོད། ཕྱི་ལོ ༢༠༢༣ ལོའི་ཟླ་བ་གསུམ་པའི་ནང་། བལ་ཡུལ་གྱི་སྲིད་བློན་ཕུ་ཤི་ཀ་མ་ལ་དྷ་ཧལ་གྱིས་རྒྱ་ནག་ཐེ་བའི་ཡར་རྒྱས་ཀྱི་མཐུན་གྲོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཚོར་ཕྱི་ལོ ༢༠༢༦ བར་དུ་བལ་ཡུལ་དེ་ཡར་རྒྱས་དམའ་ཤོས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གནས་བབ་ནས་ཕྱིར་འབུད་བྱེད་པར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་དགོས་པའི་ནན་སྐུལ་བྱས་ཡོད། ཁོང་གིས་དེ་ལྟར་ཡོང་བར་བལ་ཡུལ་གྱིས་རྒྱ་ནག་དང་མཉམ་དུ་ཚོང་ལས་དང་མ་འཛུགས་ཀྱི་གོ་སྐབས་སྲ་བརྟན་དུ་གཏོང་རྒྱུ་ཡིན་པའི་གསལ་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད།
བལ་ཡུལ་གྱི་མི་དམངས་ཀྱིས་མཉམ་འབྲེལ་འདི་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱས་ཡོད་ལ། བུ་ལོན་དང་རྒྱ་ནག་གི་ཀམ་པ་ནི་ཡི་ལས་གཞི་ཧ་ལམ་ཚང་མའི་ནང་དུ་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པའི་ཉེན་ཁ་ལ་སེམས་ཁྲལ་གྱི། རྒྱ་ནག་གི་རྒྱ་ཁྱོན་ཆེ་བའི་རྒྱུད་གཅིག་ལམ་གཅིག་གི་སྲིད་ཇུས་ལས་འཆར་ཁག་ཕྱིར་འཐེན་བྱེད་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་བྱས་ཡོད།
མ་ཟད་མི་འབོར་མང་པོ་གནས་སྤོར་དུ་གཏོང་བའི་རྨང་གཞིའི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ལས་འཆར་དེ་ལ་ཁོང་ཁྲོ་ལངས་ཡོད། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བལ་ཡུལ་གྱི་དྲ་རྒྱའི་རང་དབང་ཐོག་ཤུགས་རྐྱེན་ངན་པ་ཐེབས་རྒྱུའི་སྐོར་ ARTICLE 19 གྱི་བཅར་དྲི་ནང་སེམས་ཁྲལ་ཡོད་པ་བཏོན་ཡོད།
བལ་ཡུལ་ནང་བཙུན་མ་ཞིག་གི་ཕྱི་ལོ ༢༠༠༨ ལོའི་ཟླ ༥ ཚེས ༥ ཉིན་ཀ་ཐ་མན་གྲུའི་རྒྱ་ནག་གི་གཞུང་ཚབ་ཁང་གི་ཉེ་འགྲམ་དུ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ནང་དྲག་གནོན་བྱེད་བཞིན་པར་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པར་འཛིན་བཟུང་བྱེད་ཡོད། (དྲ་པར།: Gopal Chitrakar/ Reuters)
འཕྲུལ་རིག་རྨང་གཞིའི་འཛུགས་སྐྲུན།
རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བདག་བཟུང་བྱེད་པའི་བལ་ཡུལ་གློག་འཕྲིན་ཁེ་ལས་ Nepal Telecom (NT) དང་། ཨེན་སིལ་ཁེ་ལས་ Ncell དང་། Smartcell – Nepal’s གི་རྒྱ་ནག་གི་འཕྲུལ་ཆས་བཟོ་སྐྲུན་ཁང་ནས་ཐོན་སྐྱེད་བྱས་པའི་ཡོ་ཆས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་གི་ཡོད།
ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༩ ལོར་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བདག་བཟུང་བྱེད་པའི་བལ་ཡུལ་གློག་འཕྲིན་ཁེ་ལས་ Nepal Telecom (NT) གི་རྒྱ་ནག་བརྡ་འཕྲིན་ཞབས་ཞུ་ཡང་ན། Comservice40 (CCS) དང་། ZTE བཅས་དང་ཚོང་སྦྲེལ་གྱི་ 4G Network དང་དྲ་རྒྱའི་མྱུར་ཚད་རྒྱ་བསྐྱེད་དང་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བའི་མཉམ་ལས་བྱས་འགོ་བརྩམས་ཡོད། རྒྱ་ནག་བརྡ་འཕྲིན་ཞབས་ཞུ་ཁང་གིས་ཧྭའོ་ཝེ་ Huawei ནས་ཉོས་པའི་ཡོ་ཆས་རྣམས་མཁོ་སྤྲོད་བྱས་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༡ ལོར་རྒྱ་ནག་དབུས་གཞུང་གི་གློག་འཕྲིན་ཁང་དང་གླེང་མོལ་བྱེད་སྐབས། ཨེན་སེལ་གྱི་འགན་འཛིན་ Ncell’s CEO གྱི་མཉམ་ལས་བྱས་ནས་ལོ་བཅུ་ཕྲག་གཅིག་གི་རིང་ལ་རྒྱ་ནག་དབུས་གཞུང་གི་གློག་འཕྲིན་ཁང་གིས་ཁེ་ལས་འདིའི་གློག་འཕྲིན་དྲ་རྒྱའི་དགོས་མཁོ་བརྒྱ་ཆ་དྲུག་ཅུ་སྐོང་ཐུབ་པ་དང་། ཀམ་པ་ནི་གཉིས་ཀྱིས་མུ་མཐུད་ནས་བལ་ཡུལ་གྱི་གློག་འཕྲིན་ལས་རིགས་གོང་འཕེལ་གཏོང་བའི་ཆེད་དུ་མཉམ་ལས་ཤུགས་ཆེར་གཏོང་རྒྱུ་ཡིན་པར་བཤད་ཡོད། བལ་ཡུལ་གྱི་རྒྱ་ཆེ་བའི་གློག་འཕྲིན་ཁེ་ལས་གསུམ་གྱིས་ཧྭ་ཝེ་དང་མཉམ་དུ་གན་རྒྱ་བཞག་སྟེ་ད་ལྟའི་ 4G ནས། 5G སྤར་རྒྱུ་བྱས་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༣ ལོའི་ཟླ་བ་གཉིས་པའི་ནང་། བལ་ཡུལ་ཨེན་ཊི་གློག་འཕྲིན་ཁེ་ལས་ཀྱིས་ཡུན་རིང་ལ་རེ་སྒུག་བྱེད་པའི་གློག་འཕྲིན་དྲ་རྒྱ་ལྔ་པའི་ 5G ཚོད་ལྟ་འགོ་འཛུགས་རྒྱུ་ཡིན་པའི་གསལ་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། ཚོད་ལྟ་འདི་གློག་འཕྲིན་གྱི་ལས་མི་ཁོ་ནའི་ཁྲོད་དུ་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་། མི་དམངས་ལ་གློག་འཕྲིན་དྲ་རྒྱ་ལྔ་པ་དེ་ནམ་ཞིག་ལ་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན་པ་ད་དུང་ཤེས་མེད།
རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཕྱི་ལོ ༢༠༡༦ ལོར་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཡོངས་གློག་འཕྲིན་དང་བལ་ཡུལ་རྒྱལ་ཡོངས་གློག་འཕྲིན་གཉིས་དབར་ཐོག་མའི་གྲོས་མཐུན་བཞག་པ་གཞིར་བཞག་སྟེ། ཕྱི་ལོ ༢༠༡༨ ལོའི་ཟླ་བ་དང་པོའི་ནང་བལ་ཡུལ་དང་རྒྱ་ནག་གཉིས་ཀྱི་དབར་རྒྱ་ནག་འོད་སྐུད་དྲ་རྒྱའི་འབྲེལ་མཐུད་འཆར་གཞི་ལག་བསྟར་བྱེད་འགོ་བཙུགས་ཡོད། འོད་སྐུད་དྲ་རྒྱའི་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་སྦྲེལ་ནས་བལ་ཡུལ་གྱིས་རྒྱ་ནག་སྤྱི་གཉེར་ཁང་ནས་དྲ་རྒྱ་ཉོ་ཐུབ་པ་དང་། བལ་ཡུལ་ཀྱང་རྒྱ་གར་གཅིག་པུར་བརྟེན་མི་དགོས་པ་དྲ་རྒྱའི་རྒྱང་གྲགས་ཉོ་རྒྱུ་མཚམས་འཇོག་བྱེད་ཐུབ། སྐབས་དེར་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བལ་ཡུལ་དུ་གཞུང་ཚབ་པ་ཡུ་ཧུང་ Yu Hong གིས། རྒྱང་གྲགས་ bandwidth ཀྱི་ལས་འཆར་དེས་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་ཀྱི་མཉམ་ལས་གོང་འཕེལ་དུ་གཏོང་བར་གནད་འགག་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་བཤད་ཡོད།
རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གིས་རྒྱུད་གཅིག་ལམ་གཅིག་ BRI གི་གྲོས་འཆར་བརྒྱུད་ནས་བལ་ཡུལ་ལ་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རོགས་སྐྱོར་བྱེད་བཞིན་པ་དང་དེ་དང་འབྲེལ་བའི་འཕྲུལ་རིག་རྨང་གཞིའི་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པ་ནི། བལ་ཡུལ་གྱི་རྒྱ་ནག་གྱི་སྲིད་དོན་འགྲེལ་བཤད་ལ་དང་ལེན་དང་། བལ་ཡུལ་ནང་གི་བོད་མི་ཚོར་ལྟ་སྐུལ་ཚོད་འཛིན་དང་གནོད་འཚེ་ཡོང་བའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་མུ་མཐུན་ཡོད་པ་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཐུབ།
རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཡོངས་གློག་འཕྲིན་ China Global Television Network (CGTN) ལ་བཅར་འདྲི་ཞུས་པའི་ནང་། རྒྱ་ནག་གློག་འཕྲིན་སྤྱི་ཁྱབ་འགན་འཛིན་ཏིང་ཕའེ་ཨོ་ཕེང་ Deng Fiaofeng གིས་ང་ཚོས་གློག་འཕྲིན་བརྒྱུད་ལམ་ཞིག་དང་སྟེགས་བུ་ཆེན་པོ་ཞིག་བཙུགས་ན་འདོད། ངས་མྱུར་ཚད་ལྡན་པའི་གནས་ཚུལ་གཙོ་བོར་འཛིན་པའི་འབྲེལ་ལམ་དེ་ལ་རྒྱུད་གཅིག་ལམ་གཅིག་ཞེས་འབོད་ཀྱི་ཡིན་ཞེས་བཤད་ཡོད།
དྲ་རྒྱའི་རྨང་གཞིའི་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པ་མ་ཟད། རྒྱ་ནག་དབུས་གཞུང་གི་གློག་འཕྲིན་ཁང་ ZTE དང་ཧྲུའུ་ཝེ་ Huawei གཉིས་ཀྱིས་བལ་ཡུལ་དུ་གཞི་གྲངས་ཉར་ཚགས་དང་གཞི་གྲངས་ལྟེ་གནས་ཁང་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པའི་སྣེ་ཁྲིད་བྱས་ཡོད། དཔེར་ན། ༢༠༢༢ ལོའི་ཕྱི་ཟླ ༡༢ ཚེས ༢༠ ཉིན་ཀ་ཐ་མན་གྲུར་ཧྲུའུ་ཝེ་ ༢༠༢༢ ལོའི་སྦྲེལ་མཐུད་ཚོགས་འདུའི་སྐབས། ཧྲུའུ་ཝེ་ཨེ་ཤ་ཡ་ཞི་བདེ་རྒྱ་མཚོའི་མངའ་ཁུལ་གྱི་འགན་འཛིན་ནེ་ཁོལ་སི་མཱ། Nicholas Ma ཡིས་འཕྲུལ་རིག་ཀྱི་འབྲེལ་ལམ་ཐོག་ནས་དྲ་སྤྲིན་དང་གཞི་གྲངས་ལྟེ་གནས་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་རོགས་སྐྱོར་བྱེད་རྒྱུའི་མོས་མཐུན་བྱས་ཏེ། འཕྲུལ་ཆས་བཟོ་ལས་ཀྱི་ཀམ་པ་ནི་རྣམས་ཀྱི་བལ་ཡུལ་གྱི་འཕྲུལ་རིག་དཔལ་འབྱོར་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་རྒྱུའི་ཁས་ལེན་བྱས་དགོས་པ་གསུངས་ཡོད།
ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༣ ལོའི་ཟླ་བ་གཉིས་པའི་ནང་ཨེན་ཨེ་སི་ཨེལ་གྱིས་ལ་ལི་ཏུན་གྲོང་ཁྱེར་དུ་གཞི་གྲངས་ལྟེ་གནས་གསར་པ་ཞིག་འཛུགས་རྒྱུའི་གསལ་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། ལྟེ་གནས་དེ་ཨེན་ཨེ་སི་ཨེལ་གྱིས་བཤད་པ་ལྟར་ན་བལ་ཡུལ་ནང་གི་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡིན་པ་དང་། བཟོ་སྐྲུན་བྱེད་པར་ཨ་སྒོར་ས་ཡ ༡༥ འགྲོ་གྲོན་བཏང་ཡོད་པ་དང་། རྒྱ་ནག་ཧྲའོ་ཝེ་དང་མཉམ་འབྲེལ་གྱིས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་ཡོད།
རྒྱ་ནག་དང་བལ་ཡུལ་དབར་བོད་མི་འཛིན་བཟུང་།
ཕྱི་ལོ ༢༠༠༨ ནས་བཟུང་བལ་ཡུལ་གྱི་རྒྱ་ནག་དང་མཉམ་དུ་བདེ་འཇགས་དང་གསང་བའི་གནས་ཚུལ་མཉམ་སྤྱོད་ཀྱི་གྲོས་མཐུན་མང་པོ་བཞག་ཡོད་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་དམིགས་འབེན་དུ་བཟུང་བའི་སྐོར་ལ་གྲོས་མཐུན་བཞག་ཡོད། བལ་ཡུལ་གྱིས་རྒྱ་ནག་གི་ལྟ་སྐུལ་ཚོད་འཛིན་ལམ་ལུགས་དང་འདྲ་བའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཤིག་རིམ་བཞིན་ལག་བསྟར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། དེ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ཐད་ཀའི་གནོན་ཤུགས་འོག་བོད་མི་ཚོར་ལྟ་སྐུལ་ཚོད་འཛིན་དང་ཞིབ་བཤེར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།
ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༩ ལོའི་མཚམས་སུ་བལ་ཡུལ་ཉེན་རྟོག་པས་བལ་ཡུལ་ས་ཕྱོགས་གང་སར་སྐོར་སྲུང་བརྙན་འཕྲིན་པར་ཆས་ཆིག་སྟོང་ཉིས་བརྒྱ་བཞི་བཅུ་ཞེ་དགུ་བཙུགས་ཡོད་ཀྱང་། མི་འགའ་ཤས་ཀྱིས་མང་པོ་ཞིག་གིས་ལས་ཀ་བྱེད་ཀྱི་མེད་པའི་ཚོད་དཔག་བྱས་ཡོད། ནང་པའི་གནས་ཡུལ་ཁག་གི་ཉེ་འཁོར་དུ་སྐོར་སྲུང་བརྙན་འཕྲིན་པར་ཆས་མང་པོ་ཞེ་དྲག་བསྒྲིགས་ཡོད་པས་བོད་མི་ནང་པ་ཚོ་ཁོ་ཚོའི་དམིགས་འབེན་གཙོ་བོ་ཡིན་པའི་ཚོད་དཔག་བྱེད་མཁན་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། ནང་ཁུལ་ཉེན་རྟོག་པའི་ཞིབ་འཇུག་ལྟར་ན། འབྱུང་འགྱུར་གྱི་ལོ་ཤས་ནང་ཀ་ཐ་མན་གྲུའི་ལུང་པའི་ཁྱོན་ཡོངས་སུ་སྐོར་སྲུང་བརྙན་འཕྲིན་པར་ཆས་ཉིས་ཁྲི་ཆིག་སྟོང་ལྷག་བཙུགས་ཡ་འཆར་གཞི་ཡོད་པ་དང་། སྐོར་སྲུང་ཡོ་ཆས་དེ་ཚོ་རྒྱ་ནག་གིས་མཁོ་སྤྲོད་བྱས་པའི་དཔང་རྟགས་ཁ་ཤས་ཡོད་ཀྱང་། ཉོ་ཚོང་གི་ལོ་རྒྱུས་དེ་ཚོ་ཡོངས་གྲགས་སུ་བསྒྲགས་སུ་མ་བཅུག་པ་དང་ཚོད་དཔག་ཀྱང་ལས་མང་ཚོགས་ལ་སྙན་སེང་ཞུ་མི་ཆོག
གསར་འགོད་པ་ཞིག་གིས་གྲོང་ཁྱེར་ཉེན་རྟོག་པའི་སྤྱི་ཁྱབ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་སྐོར་སྲུང་བརྙན་འཕྲིན་པར་ཆས་ཁང་ནང་ལྟ་སྐོར་དུ་ཕྱིན་ནས་བཤད་གསལ་ལ། ང་ཚོས་ཀློག་མི་ཐུབ་པའི་རྒྱ་ཡིག་གི་ཡིག་འབྲུ་མང་པོ་འཁོད་པའི་པར་རིས་ཆེན་པོ་ཞིག་གིས་ཁེངས་ཡོད་པ་དང་། རྒྱ་ནག-བལ་ཡུལ་ཞེས་དབྱིན་ཡིག་ཡི་གེ་ཆེན་པོ་ཞིག་བྲིས་ཡོད་པའི་རྒྱ་ནག་གི་ཐད་འཇུས་ཡོད་པ་གསལ་པ་ཤེས་ཐུབ།
བལ་ཡུལ་དུ་གནས་སྡོད་བོད་མི་ཚོའི་དྲ་རྒྱ་དང་དྲ་རྒྱ་མ་ཡིན་པའི་ཐོག་ནས་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་གི་ཐོབ་ཐང་ལ་བཀག་སྡོམ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་བཞིན་བལ་ཡུལ་དུ་གནས་སྡོད་བོད་མི་ཚོས་བོད་རང་བཙན་དང་རང་དབང་ཆེ་རུ་གཏོང་བའི་སྐོར་ལ་སྐད་ཆ་ཤོད་པར་བཀག་སྡོམ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཐ་ན་མཚམས་རེར་བལ་ཡུལ་དུ་རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་སྐོར་ལ་གསར་འགྱུར་སྤེལ་བ་ལའང་བཀག་སྡོམ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དཔེར་ན། ཕྱི་ལོ ༢༠༡༩ ལོར། ཀ་ཐ་མན་གྲུ་རུ་ཡོད་པའི་རྒྱ་ནག་གཞུང་ཚབ་ཁང་གི་གནོན་ཤུགས་འོག་བལ་ཡུལ་གྱི་བརྡ་འཕྲིན་དང་བརྡ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་བློན་ཆེན་ལ་གསར་འགྱུར་ལས་ཁུངས་རཱ་སི་ཏྲི་ཡ་ས་མཱ་ཆར་ས་མེ་ཊི་ Rastriya Samachar Samiti དང་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་གསར་འགོད་པ་གསུམ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་དགོས་པའི་བཀའ་བཏང་ཡོད། སྐབས་དེར་གསར་འགོད་པ་ཚོར་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་གྱི་ཚོགས་ཆུང་དེའི་ཚོགས་མི་གཅིག་གིས་རྒྱ་ནག་གཞུང་ཚབ་ཁང་གི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐད་ཀར་བསྟན་ནས་ཨེ་ཤ་ཡ་རང་དབང་རླུང་འཕྲིན་ལ་ང་ཚོའི་ཞིབ་འཇུག་གི་ཁ་ཕྱོགས་དེ་རྒྱ་ནག་གཅིག་གི་སྲིད་བྱུས་དང་བལ་ཡུལ་ཕྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་གཉིས་ཀྱི་འོག་གནས་དགོས་པ་བཤད་ཡོད།
བལ་ཡུལ་གྱི་བོད་མི་དབང་སྒྱུར་བྱེད་མ་ཐུབ་པར་བརྟེན་ནས་རྒྱ་ནག་གི་དཔལ་འབྱོར་རོགས་སྐྱོར་ཕྱིར་འཐེན་བྱེད་རྒྱུའི་འཇིགས་སྐུལ་བྱས་པ་དེས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བལ་ཡུལ་གྱི་ཁྲིམས་བཟོ་ལྷན་ཁང་ཐོག་བཙན་ཤེད་ཀྱི་སེམས་ཁྲལ་ཁེངས་སུ་བཅུག་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༩ ལོའི་ལོ་དཀྱིལ་དུ་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་པྲ་ཌེབ་ཡ་ཌབ་ Pradeep Yadav ཀྱིས་ལཱ་ཐི་ཝི་ཡའི་ Latvia རྒྱལ་སྤྱིའི་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་ནས་གོ་སྒྲིག་བྱས་པའི་བོད་རང་དབང་གི་ཉིན་མོར་མཉམ་ཞུགས་བྱས་པའི་རྗེས་སུ། རྒྱ་ནག་གཞུང་ཚབ་ཁང་གིས་དགག་པ་ནན་ཏན་བྱས་རྗེས་ཁོང་ཟླ་བ་དྲུག་གནས་དབྱུང་བཏང་ཡོད།
ལོ་དེའི་རྗེས་ཏེ ༢༠༡༩ ལོའི་ཟླ་བ་བཅུ་པའི་ནང་ཤི་ཅིན་ཕིན་ Xi Jinping གྱིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གནས་བསྐོར་ཡོང་བའི་རྗེས་སུ། རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་ཀྱིས་གྲོས་མཐུན་མང་པོ་ཞིག་བཞག་ཡོད། བལ་ཡུལ་ཕྱི་སྲིད་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་གསལ་བསྒྲགས་སྤེལ་བའི་གྲོས་མཐུན་གྱི་བསྒྲགས་གཏམ་སྤེལ་བའི་ནང་། རྒྱུད་གཅིག་ལམ་གཅིག་གི་སྲིད་བྱུས་ལག་ལྟར་དང་གཞན་རྨང་གཞི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ལས་འཆར་དཔེར་ན། འོད་སྐུད་སྣེ་འཕྲིན་དང་། ཕན་ཚུན་གཉིས་ཕན་གྱི་ཆེད་དུ་གནས་ཚུལ་དང་བརྡ་འཕྲིན་གྱི་ཐོག་ནས་མཉམ་ལས་སྔར་ལས་ཤུགས་ཆེ་བྱེད་རྒྱུའི་ཁས་ལེན་བྱས་ཡོད། ད་དུང་དེས་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་དབར་གནས་ཚུལ་བརྗེ་རེས་དང་ཁྲིམས་ལུགས་ལག་བསྟར་ཐོག་མཉམ་ལས་ཤུགས་ཆེ་བྱེད་རྒྱུའི་ཐོག་མུ་མཐུད་འབད་བརྩོན་བྱེད་རྒྱུར་ནན་བརྗོད་བྱས་ཡོད།
ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༣ ལོའི་ཟླ་བ་དགུ་པའི་ནང་། བལ་ཡུལ་གྱི་སྲིད་བློན་པུཤ་པ་ཀམ་ལ་དྷ་ཧལ་ Pushpa Kamal Dahal གྱིས་ཚོང་འདུ་འདིའི་སྐབས་ཤི་ཅིན་ཕིན་ལ་མཐུད་ནས་ཡར་རྒྱས་ཀྱི་རོགས་རམ་གནང་རོགས་ཞུས་ཡོད་པ་དང་ བལ་ཡུལ་གྱི་རྒྱ་ནག་གཅིག་གྱུར་གྱི་སྲིད་ཇུས་དང་བོད་ཀྱི་ལངས་ཕྱོགས་ལ་འགྱུར་བ་མེད་པར་བརྟན་པོར་གནས་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ཁས་ལེན་བྱས་པ་དང་། ཁོང་གིས་ཤི་ཅིན་ཕིན་ནི་འཛམ་གླིང་གི་དབུ་ཁྲིད་ཕུགས་བསམ་ཅན་ཞིག་དང་བལ་ཡུལ་མི་མང་གི་གྲོགས་པོ་བཟང་པོ་ཞིག་ཡིན་པར་བསྔགས་བརྗོད་བྱས་ཡོད།
རྒྱ་ནག་གི་རྒྱུད་གཅིག་ལམ་གཅིག་གི་སྲིད་བྱུས་འོག་བལ་ཡུལ་ལ་དཔལ་འབྱོར་རོགས་སྐྱོར་དང་དེ་དང་འབྲེལ་བའི་འཕྲུལ་རིག་རྨང་གཞིའི་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པ་དེ་ནི། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་བལ་ཡུལ་གྱིས་རྒྱ་ནག་ལ་སྲིད་དོན་འགྲེལ་བཤད་ལ་དང་ལེན་བྱེད་པ་དང་། གཉིས་ནས་བལ་ཡུལ་ནང་གི་བོད་མི་ཚོར་ལྟ་སྐུལ་ཚོད་འཛིན་དང་གཉའ་གནོན་བྱེད་པར་འདོད་པ་ཡོད་པ་བརྟེན་ཡོད།
བལ་ཡུལ་གཞུང་གི་ཆེད་ངོ་སྤྲོད་རྒྱབ་གཉེར།
- བལ་ཡུལ་ནང་གི་བོད་མི་ཚོའི་གཞི་རྩའི་ཐོབ་ཐང་དང་རང་དབང་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་རྒྱུ།
- བལ་ཡུལ་ནི་ཡར་རྒྱས་ཞན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གནས་བབ་ནས་ཕྱིར་འབུད་བྱེད་འོས་པ་ཞིག་ཡིན། དེའི་ཆེད་འབྲེལ་ལམ་དང་འཕྲུལ་རིག་རྨང་གཞི་འཛུགས་སྐྲུན་ཇེ་ལེགས་སུ་གཏོང་དགོས་ཀྱང་། ཁོ་ཚོས་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་དང་ཐོབ་ཐང་གཞི་རྩར་བཞག་མཁན་མཉམ་དུ་འཕྲུལ་རིག་ཡར་རྒྱས་ཀྱི་མཉམ་ལས་འཚོལ་དགོས་པ་ལས། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་གནོད་པའི་སྲིད་ཇུས་དང་དུ་ལེན་མཁན་ལ་གཞི་བཅོལ་མི་རུང་བ།
- བལ་ཡུལ་དང་རྒྱ་ནག་དབར་གྱི་འཕྲུལ་རིག་རྨང་གཞིའི་འཛུགས་སྐྲུན་ཡང་ན་འཛིན་སྐྱོང་གི་མཉམ་ལས་དང་འབྲེལ་བའི་གྲོས་མཐུན་དང་མོས་མཐུན་གན་རྒྱ་ཁག་ལ་མཚན་རྟགས་བཀོད་པ་རྣམས་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་བཟོ་རྒྱུ་དང་། དེ་འདྲ་བའི་གྲོས་མཐུན་ཚང་མར་གཞི་མཛོད་ནང་ཚང་མའི་སྤྱོད་ཐུབ་པ་བཟོ་དགོས་རྒྱུ།
- སྤྱི་ཚོགས་དྲ་རྒྱའི་བཅའ་ཁྲིམས་དང་། ཆ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་སྐོར་གྱི་བཅའ་ཁྲིམས། དེ་བཞིན་དྲ་རྒྱའི་རང་དབང་གི་རྩ་དོན་དང་མི་མཐུན་པའི་དོན་ཚན་བསྐྱར་བཅོས་ཡང་ན་མེད་པར་བཟོ་རྒྱུ། དེའི་རྒྱུད་རྒྱ་ནག་གི་འཕྲུལ་རིག་བར་སྟོང་དོ་དམ་ལྟ་བུའི་ཞིབ་བཤེར་གྱི་དབང་ཆ་རྣམས་ཉུང་དུ་བཏང་རྒྱུ་དེ་ཡིན་པ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་དྲ་རྒྱ་གང་ཞིག་ཡིན་རུང་ཚང་མས་ངེས་པར་དུ་རྒྱལ་སྤྱིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་སྐོར་གྱི་བཅའ་ཁྲིམས་དང་། མ་ནི་ལའི་མཚམས་སྦྱོར་འགན་འཁྲིའི་རྩ་དོན་བཅས་ལ་བརྩི་སྲུང་ཞུ་བ།
- རྒྱལ་སྤྱིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་ཁྲིམས་ལུགས་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དྲྭ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ལ་ལེགས་བཅོས་སམ་མེད་པར་བཟོ་རྒྱུ་དང་། ལྷག་པར་དུ་སྲིད་གཞུང་གི་ནང་གི་དྲྭ་རྒྱ་དང་རྒྱལ་ཡོངས་དྲྭ་རྒྱའི་རྒྱལ་སྒོ་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་འཆར་གཞི་ཁག་ལ་མདུན་སྐྱོད་བྱེད་མི་ཉན་པ་སོགས་ཡིན་ནོ།
Executive Summary :
In this report, ARTICLE 19 examines the Digital Silk Road (DSR) as a platform for advancing China’s model of digital authoritarianism, and seeks to equip civil society and other stakeholders with the necessary background and context to inform advocacy and policy making. The report outlines internet freedom and human rights concerns associated with the DSR, especially those related to the right to freedom of expression and information and the right to privacy, through case studies from the Indo-Pacific, where China has prioritized much of its DSR activity.
The report defines the DSR as an umbrella concept for evolving digital policies and priorities under China’s larger Belt and Road Initiative (BRI), rather than a distinct policy on its own. It is a critical element of China’s ambition to become a global technological superpower by developing the technology and policy to reshape global norms.
The Indo-Pacific will retain its strategic significance for China as it rolls out next-generation tech and seeks partners in normalizing its authoritarian approach to digital governance. For this reason, assessing China’s regional partnerships and what they mean for the deterioration of internet freedom and rising digital repression in the Indo-Pacific is important to an understanding of China’s ambitions to rewire the world and rewrite the rules that govern the digital space.
The report begins by establishing a common understanding of China’s domestic landscape for digital authoritarianism as a lens through which to see its approach to global digital infrastructure and governance. It focuses on how the Chinese Communist Party has systematically converted the tech sector – whose national champions, such as Huawei, ZTE, and Alibaba Group, have been at the forefront of DSR projects – into proxies for Party priorities. The Party’s capture of all sectors of society is emblematic of China’s leader Xi Jinping’s totalitarian government. Building on this, the report outlines legal frameworks in China, such as the National Intelligence and Cybersecurity Laws that impose obligations on individuals and institutions to perform censorship and surveillance functions, contrary to international human rights law.
The report then presents the evolution of China’s domestic and foreign policy priorities and stated intentions under the DSR.
Through DSR partnerships, China has packaged its model as the prevailing best practice, often masked as support for innovation centers, exchanges, or broader digital diplomacy initiatives, especially on issues relating to cybersecurity. This is intended to tip the scales in global adoption to influence more states to employ Chinese norms, accelerating internet fragmentation. In the hands of authoritarian states, this has contributed to increasing restrictions on freedom of expression and information and the right to privacy, and other acts of digital repression.
China has often prioritized the Indo-Pacific under the DSR, with countries such as Cambodia, Pakistan, and Thailand among the first adopters. Six of the ten countries most globally exposed to China’s malign influence, according to the Taiwan-based Doublethink Lab’s China Index, are based in the Indo-Pacific. Regionally, the ARTICLE 19 Global Expression Report finds the state of expression in the region in stark decline over the past decade. Of the countries examined in this report, Malaysia and Nepal are ranked as ‘restricted’ while Cambodia and Thailand are ‘in crisis’.
The protection and promotion of human rights compels states to develop transparency rules over the ownership of telecommunications infrastructure. The freedom of expression requires digital infrastructure that is ‘robust, universal and regulated in a way that maintains it as a free, accessible and open space for all stakeholders’.
Each country in this report has benefitted from development assistance and DSR related projects from China. The case studies examine infrastructure or digital governance partnerships in these countries, focusing on collaboration around 5G, submarine fibre optic cable and satellite systems, digital economies, and cyber security related laws and policies. Each case study is informed by open-source media reports and feedback from civil society experts in the respective countries to ensure that it highlights the areas of digital partnership with China that appear most prominent and concerning for civil society in that country.
Embracing China-style digital authoritarianism, since 2021 Cambodia has worked to impose its own version of the Great Firewall under a National Internet Gateway. Malaysia has not declined to this level of authoritarianism, but signs point to concerning ongoing partnerships with Chinese firms where policy changes could have serious consequences. In Nepal, development support from China in exchange for cracking down on Tibetan refugees has been ongoing, while recent changes in cybersecurity policy point to flirtations with a Chinese-style firewall. And in Thailand, since a military coup in 2014, the country’s decline into digital dictatorship has been supported by cooperation agreements with China, leading to a range of cybercrime and cybersecurity legislation and interest in a China-style firewall. Uyghur refugees have also been caught in the crosshairs between China and host countries including Thailand. The report concludes with recommendations for various actors.
We consider the report a step in the right direction of supporting civil society, including journalists and other human rights defenders, and policymakers with the information necessary to inform future research, advocacy, and policymaking.
Nepal
Nepal hosts the largest population of Tibetan refugees outside of India, making the control of the Tibetan community a core priority in China’s relationship with the country. In March 2008, months before Beijing was to host the Olympics Games, Tibetans in Lhasa and Kathmandu gathered in peaceful protest to mark ‘Tibetan National Uprising Day’, the anniversary of the 1959 Tibetan uprising against Chinese occupation. China responded with violence. Police in Nepal also responded with excessive force. The incidents raised international attention on China’s persecution of the Tibetan community and the diaspora. A year later, China redoubled development support in Nepal in exchange for assistance in addressing so-called ‘anti-China or separatist activists’ within its borders. China’s increasingly dominant position in Nepal has arguably contributed to restrictions on Tibetans’ right to freedom of expression and assembly, and to broader deteriorating internet freedom in Nepal.
Since 2014, China has been a major source of FDI in Nepal. In 2020, it accounted for around 71 per cent of all FDI and in 2022, Chinese media reported Chinese investors’ commitment to further increasing FDI.
Nepal joined the BRI in 2017, and since then the two countries have collaborated to develop Nepal’s transportation and digital infrastructure. In September 2021, Xi Jinping stressed the need for cooperation between Nepal and China to, among other things, ‘advance on a priority basis cooperation on … digital economy and connectivity’. In March 2023, Nepali Prime Minister Pushpa Kamal Dahal urged development partners, including China, to support Nepal’s aspirations to graduate from Least Developed Country status by 2026. To achieve this, he announced, Nepal would seek to strengthen trade and investment opportunities with China.
People in Nepal have protested against this cooperation and called for the cancellation of BRI projects, concerned about the risks of debt and use of Chinese companies in virtually every project. Moreover, there is anger over proposed infrastructure projects that would displace large numbers of people. Civil society has also expressed concerns in interviews with ARTICLE 19 over China’s potential malign influence over Nepal’s internet freedom.
Nepal police arrest a Tibetan Buddhist nun protesting the Chinese crackdown in Tibet near the Chinese Embassy in Kathmandu on 5 May 2008. (Photo: Gopal Chitrakar/ Reuters)
Digital infrastructure
State-owned Nepal Telecom (NT), Ncell, and Smartcell – Nepal’s three largest telecoms – all use equipment manufactured by Chinese technology companies.
In 2019, NT partnered with China Communication Services or Comservice40 (CCS) and ZTE to expand its 4G network and improve high-speed internet. CCS supplied equipment procured from Huawei. In 2021, in conversation with ZTE, Ncell’s CEO acknowledged that over a decade of partnership, ZTE had met 60 per cent of the company’s wireless network needs, and that ‘ZTE and Ncell will continue to strengthen the collaboration … to the further development of Nepal’s telecommunications industry’. All three of Nepal’s major telecoms have contracted with Huawei to upgrade their existing 4G networks to 5G. In February 2023, NT announced the start of its long-anticipated 5G trial. This trial will be conducted only among the company’s employees, and it is not yet known when the 5G network will go live for the general public.
In January 2018, the Nepal–China Optical Fibre Link Project began operations, based on an initial agreement between NT and the state-owned China Telecom in 2016. The fibre optic network connects the two countries, allowing Nepal to purchase internet from Chinese firms and ending its sole dependence on India for internet bandwidth. China’s ambassador to Nepal at the time, Yu Hong,41 commented that the bandwidth project would play a crucial role in enhancing partnership between the countries.
China’s ongoing economic support through BRI and related digital infrastructure development in Nepal remains predicated on Nepal’s ongoing embrace of China’s political narratives and willingness to engage in surveillance and persecution of Tibetans in Nepal.
In an interview with Chinese state media outlet China Global Television Network, China Telecom Global General Manager Deng Fiaofeng42 stated: ‘We want to build a grand corridor and a big platform for telecommunications. I’d call this an “information centred high-speed link” along the Belt and Road routes.’
In addition to network infrastructure development, ZTE and Huawei have taken a lead in developing data storage systems and constructing data centres in Nepal. For example, at the Huawei Connect 2022 conference held on 20 December 2022 in Kathmandu, Nicholas Ma, president of Huawei for Asia-Pacific, affirmed the tech company’s support for Nepal’s digital economy by agreeing to support the country with cloud and data centre infrastructure, in addition to ensuring digital connectivity.
In February 2023, Ncell announced the launch of its new data centre in Lalitpur. The centre, which, according to Ncell, is the largest in Nepal, cost USD 15.1 million to produce and was constructed in collaboration with Huawei.
Tibetans caught between China and Nepal
Since 2008, Nepal has signed a number of security and ‘intelligence sharing’ agreements with China, in particular relating to targeting the Tibetan community. Nepal has incrementally embraced a China-style surveillance infrastructure in part to surveil and monitor Tibetans, under direct pressure from China.
As of 2019, the police operated 1,249 CCTV cameras across Nepal, although some have speculated to ARTICLE 19 that many likely do not function. There is a high concentration of CCTV cameras around Buddhist sites, fuelling speculation that Tibetan Buddhists are their main target. According to an internal police study, there is a plan to install more than 21,000 CCTV cameras across the Kathmandu Valley in the coming years. There is some evidence that this surveillance equipment has been provided by China, but procurement records are not public and there is no public reporting beyond speculation.
Pointing to the appearance of China’s involvement, one journalist who visited the CCTV control room at the Metropolitan Police headquarters described a room ‘dominated by an enormous screen which … beamed text in Chinese that we could not read, headed by the phrase “China–Nepal” in English’.
Tibetans living in Nepal have faced restrictions on their right to freedom of expression, both online and offline. Tibetans in Nepal are also prohibited from advocating for Tibetan independence or greater freedoms. Even reporting on the Dalai Lama in Nepal has at times been restricted. For example, in 2019, under pressure from China’s embassy in Kathmandu, Nepal’s Minister of Communications and Information Technology ordered an investigation into three journalists with state media agency Rastriya Samachar Samiti who had written about the Dalai Lama. One of the members of the committee formed to investigate the journalists pointed directly to China’s influence, telling Radio Free Asia at the time that ‘our investigation will be guided by Nepal’s relationship with China, by the One-China policy, and by Nepal’s foreign policy’.
China’s threat to withdraw financial support for failure to control Tibetans has raised concern about China’s coercion over Nepali legislation. In mid-2019, Pradeep Yadav, a member of parliament, was handed a six-month suspension after he attended a ‘Free Tibet’ event co-organised by the International Network of Parliamentarians on Tibet in Latvia. The suspension followed strong objections from the Chinese embassy in Kathmandu.
Later the same year, in October 2019, following a state visit from Xi Jinping, the two countries concluded a number of agreements. A statement released by Nepal’s Foreign Ministry outlining the agreements referred to continued implementation of BRI projects and other infrastructure projects, such as fiber optics, and promised to ‘further strengthen cooperation on information and communications for mutual benefit’. It also emphasised continued efforts between the two countries to strengthen cooperation on law enforcement in information exchange.
In September 2023, Nepal’s Prime Minister Pushpa Kamal Dahal, in the same meeting with Xi Jinping noted above where he requested China’s ongoing development assistance, promised Nepal’s ‘firm and unshakeable’ adherence to the One China policy and position on Tibet. He praised Xi Jinping as a ‘visionary global leader and a good friend of all Nepalese people’.
China’s ongoing economic support through BRI and related digital infrastructure development in Nepal remains predicated, in part, on Nepal’s ongoing embrace of China’s political narratives and willingness to engage in surveillance and persecution of Tibetans in Nepal.
Recommendations to the Government of Nepal
- Ensure the rights and fundamental freedoms of all Tibetans are protected in Nepal.
- Nepal deserves to graduate from Least Developed Country status, which in part will require greater connectivity and digital infrastructure, but it should seek development cooperation from partners who embrace transparency and a rights-based approach, which must not premise digital development on a promise of embracing anti-human rights policies.
- Make publicly available the contents of cooperation agreements and MOUs signed in relation to digital infrastructure or governance cooperation between Nepal and China, and consider establishing a national transparency database for easy access to all such agreements.
- Amend or repeal draft provisions such as the Social Media Bill, Information Technology Bill, and others that do not align with internet freedom principles, in part for expanding the censorship powers of the state in ways similar to those advocated by China under the Cyberspace Administration of China. Any social media regulation must comply with international human rights law, the Manila Principles on Intermediary Liability, and others.
- Amend or repeal the National Cybersecurity Policy in line with international human rights law, and in particular do not proceed with plans for a government intranet and National Internet Gateway.
