བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་དུས་དེབ་འདོན་ཐེངས་ལྔ་པ།

1.     རྒྱབ་ལྗོངས།

1.1 བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་(TibCERT)་གི་སྐོར།

བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་(TibCERT)གིས། དངོས་གཞིའི་མཉམ་འབྲེལ་གཞིར་བཟུང་གི་སྒྲོམ་གཞི་ཞིག་གི་འོག་ཏུ། བོད་པའི་ཚོགས་སྡེ་ཁག་ལ་འཕྲད་བཞིན་པའི་དྲ་ཐོག་གི་ཉེན་ཁའི་རིགས་ཆུང་དུ་གཏོང་རྒྱུ་དང་། བོད་ནང་གི་དྲ་རྒྱ་བཀག་སྡོམ་དང་གསང་མྱུལ། བཙན་བྱོལ་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ཀྱི་དྲ་ཐོག་གི་ཉེན་ཁ་དང་འབྲེལ་བའི་གནས་ཚུལ་སོགས་གཞི་ལ་བཞག་སྟེ།  བོད་མི་ཚོའི་འཕྲུལ་རིག་ཉམས་ཞིབ་ཀྱི་ནུས་པ་རྒྱ་བསྐྱེད་གཏོང་རྒྱུ་དེ་ཡིན་ལ། མཐའ་དོན། བོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་ཚད་མཐོ་ བའི་དྲ་ཐོག་གི་རང་དབང་དང་བདེ་འཇགས་ཁག་ཐེག་བྱེད་རྒྱུ་དེ་ཡིན།

1.2 དམིགས་ཡུལ།

བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་དུས་ཚིགས་འདིའི་དུས་དེབ་འདོན་སྤེལ་གྱི་དམིགས་ཡུལ་ནི། བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་གསར་བྱུང་གནས་ཚུལ་བརྒྱུད་སྤེལ་བྱེད་རྒྱུ་དང་། བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་འཕྲད་བཞིན་པའི་དྲ་ཐོག་གི་ཉེན་ཁའི་སྐོར་ལ་ལམ་སྟོན་གནང་རྒྱུ། འཛམ་གླིང་ཧྲིལ་པོར་ཏོག་དབྱིབས་རིམས་ནད་ཤུགས་ཆེར་དར་ཁྱབ་འགྲོ་བཞིན་པའི་དུས་སྐབས་འདིར། བཙན་བྱོལ་བོད་མི་ཡོངས་ཀྱི་ལུས་སེམས་གཉིས་དང་དྲ་ཐོག་གི་བདེ་ཐང་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་ཐུབ་པའི་ཆེད་དུ་རོགས་རམ་གང་ཡོང་གནང་རྒྱུ། དེ་བཞིན་བོད་མི་ཚོའི་ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་སྐོར་གྱི་གོ་རྟོགས་སེལ་བའི་ཆེད་དུ། དེ་འབྲེལ་གྱི་རྒྱུ་ཆ་དང་རྒྱུན་ཤེས་སོགས་མཁོ་སྤྲོད་བྱེད་རྒྱུའི་དམིགས་འབེན་བཟུང་ཡོད། 

1.3 བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་གསར་བྱུང་གནས་ཚུལ་ཁ་གསབ།

རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཁྱིམ་སྡོད་བཀའ་རྒྱ་ཕྱིར་བསྡུ་བྱས་ཚར་བའི་རྗེས་ནས་བཟུང་། ང་ཚོས་སླར་ཡང་མི་ཚོར་ཟབ་སྦྱོང་སྤྲོད་འགོ་བཙུགས་ཡོད་པ་དང་། བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་ཚོགས་མི་ཚོ་དང་ལྷན་དུ། དྲ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་གསར་བཟོ་དང་ལག་བསྟར་གནང་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་གིས་ཟིན་པའི་ནད་པའི་གྲངས་འབོར་ཉིན་རེ་བཞིན་མུ་མཐུད་ནས་ཡར་འཕར་གྱི་ཡོད་སྟབས། ང་ཚོའི་དྲ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་སྐུ་ཚབ་མི་སྣ་ཁག་གིས་མི་ཚོར་དྲ་ལམ་ནས་རོགས་པ་གང་ཐུབ་གནང་གི་ཡོད་ལ། བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གིས་འབྲེལ་ཡོད་ཚོགས་སྡེ་ཁག་གི་ཚོགས་མི་ཚོ་དང་མཉམ་དུ་དངོས་སུ་ཐུག་སྟེ་ལས་ཀ་བྱེད་པའི་སྐབས་སུ། ནད་དུག་ལ་དོགས་ཟོན་དང་སྔོན་འགོག་གང་ཐུབ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། རྩིས་འཕྲུལ་(གློག་ཀླད)་དང་ལག་འཁྱེར་ཁ་པར་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་གྱི་གྲངས་འབོར་ཡར་འཕར་བ་དང་ལྷན་དུ། དྲ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་ཉེན་ཁའང་སྔར་ལས་ཆེ་རུ་འགྲོ་ཡི་ཡོད་པ་བཞིན། སྟབས་མ་ལེགས་པ་ཞིག་ལ། བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་ཚོགས་མི་ཁག་ཅིག་དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་གྱི་གནོད་འཚེ་ཕོག་ཡུལ་དུ་གྱུར་ཡོད། ཡིན་ནའང་། ང་ཚོའི་རུ་ཁག་གི་ངོས་ནས་གནོད་འཚེ་ཕོག་ཡུལ་གྱི་མི་ཚང་མར་ཁ་ཚ་དགོས་གཏུག་གི་རོགས་པ་བྱས་ཏེ། འཇབ་རྒོལ་དེ་ལ་དུས་ཐོག་ཏུ་ཡ་ལན་སྤྲད་ཡོད་པ་མ་ཟད། ང་ཚོའི་འབྲེལ་ཡོད་ཚོགས་སྡེའི་ཁག་གི་གནས་བབ་བདེ་ལེགས་ངང་ལེགས་བཅོས་དང་བརྟན་སྲུང་བྱེད་ཐུབ་ཡོད། 

1.4 གནས་ཚུལ་སྙིང་བསྡུས།

 བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་དུས་དེབ་འདོན་ཐེངས་ལྔ་པའི་ཁོངས་སུ།:

1.4.1 ཀུ་ཤུའི་མཉེན་ཆས་བཀག་སྡོམ་ལ་རྒོལ་བའི་༢༠༢༠་ལོའི་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་མཉེན་ཆས་བཟོ་སྐྲུན་བྱེད་མཁན་ཚོའི་དཔྱད་གླེང་ཚོགས་འདུ། 

ཕྱི་ལོ་༢༠༢༠་ལོའི་ཟླ་༦་པའི་ཚེས་༢༣་ཉིན། བོད་དོན་ལས་འགུལ་བསྟི་གནས་ཁང་གིས། ཉིན་གཅིག་གི་རིང་དུ། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་མཉེན་ཆས་བཀག་སྡོམ་ལ་རྒོལ་བའི་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་མཉེན་ཆས་བཟོ་སྐྲུན་བྱེད་མཁན་ཚོའི་དཔྱད་གླེང་ཚོགས་འདུ་ཞིག་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཡོད། ང་ཚོས་འཛམ་གླིང་གི་ས་ཕྱོགས་འདྲ་མིན་ནང་གི་གྲགས་ཆེ་བའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དོན་གཉེར་བ་དང་། ཁེ་ལས་ཀྱི་འགན་འཁྲི་ལས་འགུལ་བ། ཉམས་ཞིབ་པ། གསར་འགོད་པ། འཕྲུལ་རིག་ཆེད་མཁས་མི་སྣ་སོགས་གདན་ཞུ་གནང་སྟེ། དྲ་ཐོག་གི་གྲོས་བསྡུར་ཐེངས་གསུམ་གཙོ་སྐྱོང་དང་ཐད་གཏོང་བྱས་ཡོད། གྲོས་བསྡུར་གྱི་ཁོངས་སུ། རྒྱ་ནག་ཁྱོན་ཡོངས་དང་། ལྷག་པར་བོད་ལྟ་བུའི་རྒྱ་གཞུང་གི་སྟངས་འཛིན་འོག་ཡོད་པའི་ས་ཁུལ་ཁག་ནང་གི་ཆ་འཕྲིན་བཀག་སྡོམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་ད་ལྟའི་གནས་བབ། དེས་གཏམ་བརྗོད་རང་དབང་གི་ཐོག་ཏུ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན།  དེ་བཞིན་ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་རྒྱ་ནག་ནང་གི་ཀུ་ཤུའི་བིམ་མཛོད་ཀྱི་ཁོངས་ནས་བཀོལ་ཆས་ཁག་བཀག་སྡོམ་བྱས་པ་དང་། དེས་བཀོལ་ཆས་བཟོ་སྐྲུན་བྱེད་མཁན་དང་། རྒྱ་ནག་གི་དྲ་རྒྱའི་ལྕགས་རིའི་ནང་ལོགས་སུ་ཡོད་པའི་ཀུ་ཤུའི་མ་ལག་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་ཚོར་གནོད་པ་དང་ཤུགས་རྐྱེན་ག་འདྲ་ཐེབས་ཡོད་མེད་སོགས་ཚུད་ཡོད། 

དྲ་ལམ་ཐད་གཏོང་གི་ལེ་ཚན་ཁག་ཕུད། གནས་ཚུལ་བཀག་སྡོམ་གྱི་གནོད་སྐྱོན་ཕོག་སའི་ཚོགས་སྡེ་ཁག་གི་ཁོངས་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་པ་ཚོས་མཉམ་རུབ་ཀྱི་ཐོག་ནས་བསྒྲུབས་པའི་རོལ་དབྱངས་འདུ་འཛོམས་ཀྱི་ཐད་གཏོང་ལེ་ཚན་ཞིག་ཀྱང་བཀོད་སྒྲིག་གནང་ཡོད་པ་མ་ཟད།  ང་ཚོས་ཀུ་ཤུའི་གཞི་གྲངས་ས་གནས་རང་བཞིན་ཅན་དང་། ཀུ་ཤུའི་བིམ་མཛོད་ཀྱི་ནང་གི་མཉེན་ཆས་བཀག་སྡོམ་དང་འབྲེལ་བའི་གནད་དོན་གྱི་ཐོག་ཏུ། ཡོངས་ཁྱབ་མ་ཡིན་པའི་ཁེ་གཙང་གི་གྲོས་བསྡུར་རིམ་པ་གཉིས་ཀྱང་གནང་ཡོད། གྲོས་བསྡུར་ནང་མཉམ་ཞུགས་གནང་མཁན་ཚོས་ཉམས་ཞིབ་ཀྱི་དྲི་བ་སྣ་ཚོགས་བཏོན་ཡོད་ལ། དེ་དག་གི་ཐོག་ཏུ་མུ་མཐུད་དུ་དཔྱད་ཞིབ་བྱེད་པའི་ཆེད་དུ། མ་འོངས་པའི་ལས་འཆར་ཁག་གི་ཐོག་ལའང་འཆར་གཞི་བཏིངས་ཡོད། 

ཟླ་འདིའི་ནང་དུ། བོད་དོན་ལས་འགུལ་བསྟི་གནས་ཁང་དང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་དོན་འབྲེལ་མཐུད་ཁང་། བོད་རང་བཙན་སློབ་ཕྲུག་ཚོགས་པ། འཛམ་གླིང་ཡུ་གུར་མཐུན་ཚོགས།  ཁེ་ལས་ཀྱི་འགན་འཁྲིའི་སྐོར་ལ་ལས་འགུལ་སྤེལ་མཁན་གྱི་ང་ཚོ་འགའ་ཤས(SumOfUs)་ཟེར་བའི་ཚོགས་པ་བཅས་ཀྱིས་ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་ཐོག་ཏུ་གནོན་ཤུགས་སྤྲོད་པའི་མཉམ་འབྲེལ་རང་བཞིན་གྱི་ལས་འགུལ་དེར། ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་རྒྱལ་ཁ་ཆེན་པོ་ཐོབ་ཡོད། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་ཆ་འཕྲིན་གྱི་རང་དབང་དང་། གཏམ་བརྗོད་རང་དབང་སོགས་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཡིན་པར་ཁས་ལེན་གནང་སྟེ། ཐེངས་དང་པོར་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་སྲིད་བྱུས་གསར་བཟོ་དང་ཁྱབ་སྤེལ་གནང་ཡོད། 

1.4.2 ཨ་རི་དང་རྒྱ་གར་ནང་དུ་བཀོལ་ཆས་བཀག་སྡོམ། 

ཕྱི་ལོ་༢༠༢༠་ལོའི་ཟླ་༦་ནས་བཟུང་། རྒྱ་དཀར་ནག(བོད་)གཉིས་ཀྱི་ས་མཚམས་སུ་དྲག་པོའི་རྩོད་རྙོག་བྱུང་བ་དང་། དུས་མཚུངས་སུ། རྒྱ་གར་གཞུང་གིས། ཁ་པར་ནང་གི་རོལ་རྩེད་བཀོལ་ཆས་ ཕ་ཕུ་ཇི (PUBG) དང་། སྐད་འཕྲིན། འཁྱུག་དབྱངས(ཁྲིག་ཁྲོག)་སོགས་རྒྱ་ནག་གིས་བཟོས་པའི་དར་ཁྱབ་ཆེ་བའི་བཀོལ་ཆས་༢༠༠་ལྷག་བཀག་སྡོམ་བྱས་ཡོད། དེ་བཞིན་དུ། ཨ་རིའི་གཞུང་གིས་ཀྱང་། ཚོང་འབྲེལ་གྱི་དམག་འཁྲུག་བར་ནས་སྐད་འཕྲིན་དངའཁྱུག་དབྱངས་སོགས་རྒྱ་ནག་གི་བཀོལ་ཆས་ཁག་བཀག་འགོག་བྱེད་རྒྱུའི་ལས་ཀ་འགོ་བཙུགས་ཡོད། 

1.4.3 བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་ཚོགས་སྡེ་ཁག་ལ་ཁ་ཕྱོགས་པའི་དམིགས་གཏད་རང་བཞིན་གྱི་འཇབ་རྒོལ།

བོད་པའི་ཚོགས་སྡེ་ཁག་ལ་དམིགས་པའི་ཡིག་ཟམ་ནང་གི་འཇབ་རྒོལ་གྱི་གྲངས་འབོར་བསྐྱར་དུ་ཡར་འཕར་བ་ལ་བརྟེན་ནས། བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་ཚོགས་མི་ཁག་དང་། གསར་འགྱུར་གྱི་ལས་ཁུངས་ཁག དེ་བཞིན་གཞུང་འབྲེལ་མ་ཡིན་པའི་མི་སེར་ཚོགས་སྡེ་ཁག་ལ་ཚུར་རྒོལ་ཐེབས་ཡོད། འཇབ་རྒོལ་དེ་དག་གིས་ཡིག་ཟམ་ཁ་བྱང་རྫུན་མ་བེད་སྤྱད་དེ། དམིགས་འབེན་དུ་བཟུང་ཡུལ་གྱི་མི་མང་པོར་གནོད་འཚེ་ལྡན་པའི་ཡིག་ཟམ་བཏང་ཡོད། ཆ་འདྲ་བའི་འཇབ་རྒོལ་དེ་དག་གི་རྟགས་མཚན་ཁ་ཤས་བརྒྱུད་ནས་གསལ་སྟོན་བྱས་པ་ལྟར། འཇབ་རྒོལ་དེ་དག་ང་ཚོས་ཕྱི་ལོ་༢༠༡༩་ལོར་མཐོང་མྱོང་བའི་འཇབ་རྒོལ་པའི་རུ་ཁག་དེ་གའི་ཕྱོགས་ནས་སླེབས་ཡོད་པར་སྣང་། ལོ་དེར། བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་འབྲེལ་ཡོད་ཚོགས་པ་ཞིག་གི་ལས་ཁུངས་ཀྱི་མ་ལག་ཡོངས་ལ་ཆུ་ཁུང་འཇབ་རྒོལ་ཟེར་བ་ཞིག་ཐེབས་ཡོད་པ་དེ། ཕྱི་ལོ་༢༠༢༠་ལོའི་ཟླ་༤་པའི་ནང་། ཁེ་སི་ཕར་སི་ཀའེ་(Kaspersky)ཟེར་བའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་དྲ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་སྙན་ཐོའི་ནང་བཏོན་ཡོད། ང་ཚོའི་རུ་ཁག་གིས་དོན་རྐྱེན་དེ་དག་ལ་དུས་ཐོག་གི་ཆར་བའི་ཚུལ་དུ་གནད་ལ་འཁེལ་བའི་ཡ་ལན་སྤྲད་ཡོད། དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་དེ་རིགས་ལ་ཡ་ལན་ཇི་ལྟར་སྤྲོད་དགོས་མིན་གྱི་ཐབས་ལམ་ཁག་གཤམ་ལ་ཁ་གསལ་བཀོད་ཡོད། 

1.4.4 སའི་གོ་ལའི་ཨེམ་ཕོ་ས་འཇབ་རྒོལ་ཚན་ཁག་( Earth Empusa threat group)གིས། བོད་དང་ཏུར་ཀེ་ནང་གི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་དམིགས་འབེན་དུ་བཟུང་སྟེ།  ཨན་ཌོ་ཡོ་ཆས་ཀྱི་ནང་དུ་ལས་འགུལ་གསང་མྱུལ(ActionSpy)ཟེར་བའི་མཉེན་འབུ་ཁྱབ་སྤེལ་གཏོང་གི་ཡོད། 

འཕེལ་ཕྱོགས་ཚན་རྩལ (Trend Micro )ཟེར་བའི་རྒྱལ་མང་རང་བཞིན་གྱི་དྲ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་མཉེན་ཆས་བཟོ་ལས་ཁང་གིས་བཏོན་པའི་སྙན་ཐོ་ཞིག་གི་ནང་དུ།  ལས་འགུལ་གསང་མྱུལ་ཟེར་བའི་མཉེན་འབུ་ཞིག་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ཏེ། བོད་དང་ཤར་ཏུར་ཀི་སི་ཐན(ཡུ་གུར) སོགས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་དང་། ཏུར་ཀེ  ཐེ་ཝན་བཅས་འཇབ་རྒོལ་གྱི་དམིགས་འབེན་དུ་བཟུང་ཡོད་པ་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད།  མཉེན་འབུ་དེ་ནི་ཨན་ཌོ་ཡོ་ཆས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་བཟོས་ཡོད་ལ། དེས་ཨན་ཌོ་ཁ་པར་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་ཚོ་ངན་བསླུ་བྱས་ཏེ། ཁོང་ཚོར་ཉྭ་འཛིན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་གནོད་འཚེ་ཅན་གྱི་དྲ་ཚིགས་ཤིག་ནས་བཀོལ་ཆས་ཕབ་ལེན་བྱེད་དུ་འཇུག་གི་ཡོད། མཉེན་འབུ་དེ་ནང་འཇུག་བྱས་ཚར་བའི་རྗེས་སུ། མཉེན་འབུ་དེས་ཁ་པར་ནང་དུ་ཉར་ཚགས་བྱས་ཡོད་པའི་ཡིག་ཆ་ཡོངས་རྫོགས་རྐུ་འཁྱེར་བྱས་ཏེ། དེ་དག་འཇབ་རྒོལ་རུ་ཁག་ལ་གཏོང་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། 

1.4.5 འཕྲུལ་རིག་བདེ་འཇགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཁ་སྐོང་།

ཀ༽ གཞི་གྲངས་དབང་སྒྱུར་ཚོས་འཛམ་གླིང་ཧྲིལ་པོ་དབང་སྒྱུར་བྱེད་ངེས་ཅེས་ཟེར་སྲོལ་ཡོད་པ་བཞིན།  ད་ཆ་5G ཚན་རྩལ་གྱི་གསར་གཏོད་ཁག་སྲིད་གཞུང་གིས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་པའི་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་བསྐྲུན་གྱི་ཡོད། (དཔེར་ན། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ལ་འབྲེལ་བ་ཟབ་མོ་ཡོད་པའི་ཧྭ་ཝེ་བཟོ་ཚོང་ཁང་ལྟ་བུ།) དེར་བརྟེན། 5G ཚན་རྩལ་གྱི་ཐོན་རིམ་གསར་པ་ཞིག་དངོས་སུ་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་ཟེར་དུས། མི་སྒེར་གྱི་གཞི་གྲངས་དང་གསང་རྒྱ་གཞན་གྱི་ལག་འོག་ཏུ་ཤོར་བ་མཚོན་གྱི་ཡོད། 

ཁ༽ ཕྱི་ལོ་༢༠༢༠་ལོའི་ཟླ་༦་ཚེས་༣༠་ཉིན། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གིས་ཧོང་ཀོང་ནང་དུ་རྒྱལ་ཁབ་བདེ་འཇགས་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས་ལག་བསྟར་བྱས་ཡོད། དེ་སྔོན། ཧོང་ཀོང་རྒྱ་ནག་གི་སྲིད་གཞུང་གི་འོག་ཏུ་ཡོད་རུང་། གཏམ་བརྗོད་རང་དབང་དང་གསར་འགོད་རང་དབང་སོགས་གང་འཚམ་རྒྱུན་སྐྱོང་གནང་ཐུབ་ཡོད། འོན་ཀྱང་། བདེ་འཇགས་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས་གསར་པ་དེའི་དབང་གིས། དབང་འཛིན་མི་སྣས་སྲིད་གཞུང་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱས་པར་ངོས་འཛིན་བྱས་པའི་བྱེད་སྒོ་མཐའ་དག་དང་། ཐ་ན། སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་ཡང་དམ་དྲག་བྱེད་ཆོག་གི་ཡོད་སྟབས། ད་ཆ་ཧོང་ཀོང་བ་ཚོ་འཇིགས་སྣང་གི་ཁྲོད་དུ་གནས་ཡོད་ལ། རང་ངོས་ནས་སོ་སོའི་རང་དབང་བཀག་སྡོམ་བྱེད་པའི་ཁོར་ཡུག་ཅིག་བསྐྲུན་ཚར་ཡོད། དེ་མ་ཟད། ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་བཟོ་ཚོང་ཁང་ཁག་ཧོང་ཀོང་ནས་ཕྱིར་ཐོན་གྱི་ཡོད་ལ། འཛམ་གླིང་གི་སྲིད་གཞུང་ཁག་གིས་ཀྱང་ཧོང་ཀོང་དང་མཉམ་དུ་བཞག་ཡོད་པའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་འབྲེལ་བར་འགྱུར་བ་གཏོང་འགོ་བཙུགས་ཡོད། 

ག༽ དྲ་རྒྱར་མཐུད་པར་ལས་སླ་པོ་ཡོད་པ་དང་། དྲ་བའི་མགྱོགས་ཚད་ཧ་ཅང་མྱུར་བའི་དུས་སྐབས་འདིར། རྒྱ་ནག་གིས་ཆ་འཕྲིན་རྫུན་མའི་ལས་འགུལ་བེད་སྤྱད་དེ་གསར་འགྱུར་རྫུན་མ་སྤེལ་གྱི་ཡོད་པ་མ་ཟད། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་མཐུན་སྒྲིལ་གཏོར་བརླག་བཏང་སྟེ་མི་ཚོགས་དུམ་བུར་བཟོ་ཡི་ཡོད། གཤམ་དུ་ང་ཚོས་པེ་ཅིན་སྲིད་གཞུང་གིས་གནས་ཚུལ་རྫུན་མ་སྤེལ་བའི་སྐོར་གྱི་གནད་དོན་ཁག་དང་། སོ་སོ་རང་ཉིད་གསར་འགྱུར་རྫུན་མ་དེ་འདྲའི་གནོད་འཚེ་ཕོག་ཡུལ་མ་གྱུར་བའི་ཆེད་དུ། བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་ངོས་ནས་བཏོན་པའི་འཐབ་བྱུས་ཁག་གི་སྐོར་ལ་གླེང་སློང་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན། 

ང་།༽ ཨོ་སི་ཁྲོ་ལི་ཡའི་སྲིད་བློན་སི་ཁོ་ཁྲི མོ་རེ་སིན་ལགས་ཀྱིས། ཨོ་སི་ཁྲོ་ལི་ཡའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གཞུང་གི་སྒྲིག་འཛུགས་རིམ་པ་ཁག་དང་།  གཞུང་གི་ལས་ཁུངས་ཁག དེ་བཞིན་ཚོགས་པ་ཁག་དམིགས་འབེན་དུ་བཟུང་བའི། སྲིད་གཞུང་གང་རུང་གི་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་པའི་དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་སྐོར་གླེང་སློང་བྱས་ཡོད། སྲིད་བློན་ཁོང་གིས་འཇབ་རྒོལ་དེ་གང་ནས་སླེབས་ཡོད་མེད་གསལ་ཁ་བཏོད་མེད་ཀྱང་། དབྱེ་ཞིབ་པ་ཚོས་རྒྱ་ནག་དང་། ཨུ་རུ་སུ། ཨེ་རན། བྱང་ཀོ་རི་ཡ་བཅས་ཁོ་ནར་འཇབ་རྒོལ་འདི་འདྲ་རྩོམ་པའི་འདུན་པ་དང་ནུས་པ་ཡོད་པའི་སྡོམ་ཚིག་བཀོད་ཡོད་ལ། དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་སྔོན་མ་ཁག་དང་འབྲེལ་བ་རྒྱུན་རིང་པོ་ཡོད་པའི་དྲ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་ཉམས་ཞིབ་པ་ཚོས་འཇབ་རྒོལ་དེ་རྩོམ་མཁན་རྒྱ་ནག་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། 

2. ཀུ་ཤུའི་མཉེན་ཆས་བཀག་སྡོམ་ལ་རྒོལ་བའི་༢༠༢༠་ལོའི་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་མཉེན་ཆས་བཟོ་སྐྲུན་བྱེད་མཁན་ཚོའི་དཔྱད་གླེང་ཚོགས་འདུ། 

འཛམ་གླིང་ནང་དུ་མི་ཚོས་ཡིད་ཆེས་ཆེས་མང་ཤོས་བྱེད་སའི་ཀུ་ཤུ་ཚན་རྩལ་བཟོ་ལས་ཁང་གིས། གསང་རྒྱ་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་གཞི་རྩའི་ཐོབ་ཐང་ཞིག་ཡིན་པ་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་ཐོག་ནས་བསྒྲགས་ཡོད་ཀྱང་། དོན་དངོས་ཐོག  ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་ཆ་འཕྲིན་བཀག་སྡོམ་དང་གསང་མྱུལ་གྱི་ལས་གཞིར་ངན་པ་ལག་འབྲེལ་བྱས་ཡོད་དེ། རྒྱ་ནག་ནང་གི་ཀུ་ཤུའི་འཛད་སྤྱོད་པ་ཚོའི་གཞི་གྲངས་རྒྱ་ནག་ནང་དུ་གནས་སྤོར་བྱས་པ་དང་། རྒྱ་ནག་གི་ཀུ་ཤུའི་བིམ་མཛོད་ཀྱི་ཁོངས་ནས་གསང་རྒྱ་ལྡན་པའི་བཀོལ་ཆས་རིགས་བཀག་སྡོམ་བྱས་པ་དེ་དག་གིས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་དྲག་གནོན་ལ་རོགས་འདེགས་བྱས་ཡོད། 

ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གི་རེ་སྐུལ་དང་ལེན་དང་། མཚམས་རེར་དང་བླངས་ཀྱི་ཐོག་ནས། རྒྱ་ནག་གི་ཀུ་ཤུའི་བིམ་མཛོད་ཀྱི་ཁོངས་ནས་བཀོལ་ཆས་༣༠༠༠་ལྷག་བཀག་སྡོམ་བྱས་ཡོད་ལ། དེའི་ཁོངས་སུ་རྟོག་བཟོས་མི་སྒེར་དྲ་བ(VPN) ༡༠༠༠་ལྷག་ཡོད།  ཕྱི་ལོ་༢༠༡༩་ལོའི་ཟླ་༡༠་ནང་། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་ཀུ་ཤུའི་བིམ་མཛོད་ཀྱི་ཁོངས་ནས་ཧོང་ཀོང་ཐད་གཏོང་ས་ཁྲ་་(HKmap.live) ཟེར་བའི་བཀོལ་ཆས་དེ་མེད་པར་བཟོས་ཡོད། ས་ཁྲ་སྟོན་བྱེད་ཀྱི་བཀོལ་ཆས་དེ་ཧོང་ཀོང་ནང་གི་མང་གཙོའི་ལས་འགུལ་བ་ཚོས་རང་ཉིད་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་ཆེད་དུ་བཀོལ་ཡོད། ཕྱི་ལོ་༢༠༢༠་ལོའི་ཟླ་༣་ནང་།  རྒྱ་ནག་མི་སེར་ཚོས་རྒྱ་ནག་གི་དྲ་རྒྱའི་ལྕགས་རི་བརྒལ་ཆེད་དང་། ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་སྐོར་གྱི་གནས་ཚུལ་ཁྱབ་སྤེལ་བྱེད་པའི་ཆེད་དུ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་གསང་སྡོམ་མཐེབ་གཞོང་གོང་སྤེལ་(Boom the Encryption Keyboard)ཟེར་བའི་བཀོལ་ཆས་དེ་ཡང་བཀག་སྡོམ་བྱས་ཡོད། དཔེ་མཚོན་འདི་དག་གིས། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་ངོས་ནས་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གི་ཆ་འཕྲིན་བཀག་སྡོམ་དང་གསང་མྱུལ་གྱི་ལས་གཞི་ཁག་ལ་ཕྱར་གྲུ་མཉམ་འདེགས་བྱས་ཏེ། མི་སྒེར་གྱི་གསར་རྒྱ་དང་། ཆ་འཕྲིན་གྱི་རང་དབང་། གཏམ་བརྗོད་རང་དབང་སོགས་རྡོག་རོལ་གཏོང་དུ་འཇུག་གི་ཡོད་པ་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད། 

ཕྱི་ལོ་༢༠༢༠་ལོའི་ཟླ་༦་པའི་ཚེས་༢༢་ཉིན། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་མཉེན་ཆས་གསར་སྤེལ་བྱེད་མཁན་ཚོའི་ལོ་འཁོར་ཚོགས་ཆེན་དེ་དྲ་ལམ་ནས་སྐོང་བའི་སྐབས་སུ། བོད་དོན་ལས་འགུལ་བསྟི་གནས་ཁང་གིས་ཀུ་ཤུའི་མཉེན་ཆས་བཀག་སྡོམ་ལ་རྒོལ་བའི་༢༠༢༠་ལོའི་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་མཉེན་ཆས་བཟོ་སྐྲུན་བྱེད་མཁན་ཚོའི་དྲ་ཐོག་གི་དཔྱད་གླེང་ཚོགས་འདུ་ཞིག་བསྐོངས་ཡོད། ཉིན་གཅིག་རིང་གི་དྲ་ལམ་གྱི་ལས་རིམ་དེའི་ཁོངས་སུ། འཛམ་གླིང་གི་ས་ཕྱོགས་འདྲ་མིན་ནང་གི་གྲགས་ཆེ་བའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དོན་གཉེར་བ་དང་། ཁེ་ལས་འགན་འཁྲིའི་ལས་འགུལ་བ། ཉམས་ཞིབ་པ། གསར་འགོད་པ། འཕྲུལ་རིག་ཆེད་མཁས་མི་སྣ་སོགས་ཡོད་པ་མ་ཟད། བོད་པ་དང་ཡུ་གུར་བ།་ཧོང་ཀོང་བ། དེ་བཞིན་ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་བྱེད་ལས་ཀྱིས་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་སའི་མི་ཚང་མ་ཚུད་ཡོད། ད་དུང་མི་སེར་ཚོད་ལྟ་ཁང་(Citizen Lab)དང་། ང་ཚོ་འགའ་ཤས (SumOfUs)་ཚོགས་པ། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལྟ་ཞིབ་ཚོགས་པ། (Human Rights Watch) མེ་གྱང་(GreatFire) ་ཚོགས་པ་བཅས་ཀྱི་གཏམ་བཤད་པའང་ཡོད། ཉིན་གསུམ་རིང་གི་དྲ་ལམ་གོ་བསྡུར་གྱི་ཁོངས་སུ། རྒྱ་ནག་ནང་གི་ཀུ་ཤུའི་བིམ་མཛོད་ཀྱི་ཁོངས་ནས་བཀོལ་ཆས་ཁག་བཀག་སྡོམ་བྱས་པ་དང་། དེས་བཀོལ་ཆས་བཟོ་སྐྲུན་བྱེད་མཁན་དང་། རྒྱ་ནག་གི་དྲ་རྒྱའི་ལྕགས་རིའི་ནང་ལོགས་སུ་ཡོད་པའི་ཀུ་ཤུའི་མ་ལག་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་ཚོར་གནོད་པ་དང་ཤུགས་རྐྱེན་ག་འདྲ་ཐེབས་ཡོད་མེད་སོགས་ཚུད་ཡོད། དེ་མ་ཚད། ཀུ་ཤུའི་ཆ་འཕྲིན་བཀག་སྡོམ་གྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་སའི་ཁོངས་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་པ་ཁག་ཅིག་གིས་སྔོན་འགྲོའི་རོལ་དབྱངས་འདུ་འཛོམས་ཤིག་ཀྱང་སྐོང་འཚོགས་གནང་སྟེ། སྲོལ་རྒྱུན་དང་དེང་རབས་ཀྱི་གླུ་གཞས་སྣ་ཚོགས་གཟིགས་འབུལ་ཞུས་ཡོད་ལ། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་རྒྱ་ནག་གི་གདུག་རྩུབ་ཀྱི་རེ་སྐུལ་ཁག་དང་ལེན་བྱས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་ལ་གྲོས་བསྡུར་བྱས་ཡོད། 

གོ་བསྡུར་གྱི་ལས་རིམ་དང་པོའི་བརྗོད་གཞི་ནི། རྒྱ་ནག་དང་རྒྱ་གཞུང་གི་སྟངས་འཛིན་འོག་ཡོད་པའི་ས་ཁུལ་ཁག་ནང་གི་ཆ་འཕྲིན་བཀག་སྡོམ་སྐོར་གྱི་འདས་པ་དང་ད་ལྟའི་སྐོར་ཡིན། ལམ་རིམ་དེ་བོད་དོན་ལས་འགུལ་བསྟི་གནས་ཁང་གི་འགན་འཛིན་བཀྲས་མཐོང་ལྷ་སྒྲོན་ལགས་ཀྱིས་གཙོ་སྐྱོང་གནང་ཡོད་ལ། གོ་བསྡུར་གྱི་ལས་རིམ་དེའི་ཁྲོད་དུ། རྒྱ་ནག་གི་སྐོར་ལ་ཉམས་ཞིབ་བྱེད་མཁན་དང་། ཆེད་མཁས་པ། གསར་འགོད་པ། དེ་བཞིན་རྒྱ་ནག་གི་གནས་ཚུལ་བཀག་སྡོམ་གྱི་སྒྲོམ་གཞི་སྐོར་ལ་ལོ་མང་རིང་སློབ་སྦྱོང་དང་ཉམས་མྱོང་ཡོད་མཁན་གྱི་འཕྲུལ་རིག་ལག་རྩལ་ཆེད་མཁས་པ་སོགས།  ཤེས་ཡོན་གྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་མི་འདྲ་བའི་མཁས་དབང་ཁག་ཅིག་གདན་ཞུ་གནང་ཡོད། ཁོང་ཚོས་ཆ་འཕྲིན་བཀག་སྡོམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་དེའི་ཤུགས་རྐྱེན། དེ་བཞིན་སྐད་འཕྲིན་དང་། ཁྲིག་ཁྲོག  ཀུ་ཤུ་སོགས་དེང་དུས་ཀྱི་བཟོ་ལས་ཁང་དང་ཆ་འཕྲིན་གྱི་སྡིངས་ཆ་ཁག་གིས། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གི་ངོས་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་གཏམ་བརྗོད་རང་དབང་གི་ཚད་གཞི་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་བར་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་བཞིན་པའི་ལས་ཀར་རམ་འདེགས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དེའི་ཤུགས་རྐྱེན་སྐོར་ལ་གླེང་སློང་བྱས་ཡོད། 

ལས་རིམ་འདིའི་ཁྲོད་ཀྱི་བརྗོད་དོན་གལ་ཆེན་ཞིག་ནི། གསར་འགོད་པ་སེམ་བྷེ་ཌིལ (Sam Biddle)ལགས་ཀྱིས་བར་གཅོད(Intercept) གསར་ཁང་གི་དྲ་ངོས་སུ་བཏོན་པའི་རྩོམ་ཡིག་གཞི་ལ་བཞག་སྟེ། ཁྲིག་ཁྲོག་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་འཕྲིན་བཀག་སྡོམ་གྱི་བྱེད་ལས་ཁག་འཛམ་གླིང་ཡོངས་སུ་ཕྱིར་འདྲེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པའི་གནད་དོན་སྐོར་གོ་བསྡུར་བྱས་ཡོད། དེ་ཡང་ཁྲིག་ཁྲོག་བཀོལ་ཆས་ཀྱི་བདག་པོ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་བཟོ་ལས་ཁང་བྷ་ཁྲི་སྒྲའང་སི (ByteDance)ཟེར་བ་དེ་ཡིན་པ་བཞིན། སེམ་བྷེ་ཌིལ་ལགས་ཀྱིས། ཁྲིག་ཁྲོག་བཀོལ་ཆས་ཀྱི་ནང་དུ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་བརྗོད་དོན་བཀག་སྡོམ་བྱེད་སྟངས་དེ།  འཛད་སྤྱོད་པས་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གི་ཆེ་མཐོང་ལ་གནོད་པའི་བསམ་ཚུལ་སྤེལ་བ་དང་། ཉེན་རྟོག་ལས་ཁུངས་ལྟ་བུའི་གཞུང་གི་སྒྲིག་འཛུགས་ཁག་གི་སྐོར་ལ་གླེང་བ་ཡིན་ན། དེ་དག་གཞུང་གིས་བཀག་སྡོམ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དེ་དང་འདྲ་བོ་ཡོད་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་མེད་པའི་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་ཡོད། དེ་མ་ཟད། ཁྲིག་ཁྲོག་ནང་གི་ཆ་འཕྲིན་གྱི་ནང་དོན་བཅོས་སྒྱུར་གཏོང་མཁན་གྱི་སྡེ་ཁག་གི་ངོས་ནས། རྒྱུན་ལྡན་མིན་པའི་གཟུགས་དབྱིབས་དང་། གདོང་དབྱིབས་མདོག་ཉེས་པོ། གཉེར་མ་མང་པོ། དབུལ་གྲོང་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་ཞིང་ཁ། རྙིང་ཧྲུལ་དུ་གྱུར་བའི་ཁང་པ་སོགས་མི་མཐོང་བ་བཟོ་བའི་རྩ་འཛིན་ལམ་སྟོན་ཁག་བརྒྱུད་དེ། བཀོལ་ཆས་འཛད་སྤྱོད་པ་ཚོ་འབུར་འཇོམས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དེ་ལ་སེམ་བྷེ་ཌིལ་ལགས་ཀྱིས་ཁྲིག་ཁྲོག་ནང་གི་མི་མངོན་པའི་གསང་སྡོམ་བྱེད་ལུགས་ཅེས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཡོད། གལ་ཡིན་ཞེ་ན། མིག་ལ་མཛེས་པོ་མེད་པའི་བརྙན་ཐུང་རིགས་ཁྲིག་ཁྲོག་བཀོལ་ཆས་ནང་མཐའ་གཅིག་ཏུ་བཀག་འགོག་བྱེད་ཀྱི་མེད་རུང་། དེ་མི་གཞན་གྱིས་གཏན་ནས་མཐོང་མ་ཐུབ་པ་བཟོ་ཡི་ཡོད། དེས་རྒྱ་ནག་སྒེར་འཛིན་སྲིད་གཞུང་གི་ངོས་ནས་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་དམ་དྲག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པའི་ལས་གཞི་ཁག ད་ཆ་རྒྱ་ནག་གི་རྒྱལ་མཚམས་ལས་བརྒལ་འགོ་བཙུགས་ཡོད་པའི་དཔེ་མཚོན་གསར་ཤོས་ཤིག་ཡིན། 

གོ་བསྡུར་གྱི་ལམ་རིམ་གཉིས་པའི་བརྗོད་གཞི་ནི། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་དང་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་། རྒྱ་ནག་དང་བོད། ཤར་ཏུར་ཀི་སི་ཐན། ཧོང་ཀོང་བཅས་ཀྱི་ནང་གི་དྲང་བདེན་མིན་པའི་རྩ་འཛིན་སྐོར་ཡིན། ཉེ་ལམ་ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་འགན་འཛིན་ཁྲིམ་ཁོ་ཁིག་ལགས་ཀྱིས། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་ལས་བྱེད་ཅིག་ལ་བཏང་བའི་ཡི་གེ་ཞིག་གི་ནང་དུ། ང་ཚོས་དབུགས་འབྱིན་ཐེངས་རེར། མི་ཚང་མར་སྔར་ལས་བཟང་ཞིང་། དྲང་བདེན་ཡིན་པའི་འཛམ་གླིང་ཞིག་བསྐྲུན་རྒྱུའི་དམ་བཅའ་འཇོག་དགོས་ཞེས་བྲིས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ལ་ཐུག་དུས་མི་ཚང་མ་ཟེར་བའི་ཐ་སྙད་དེས་དོན་དངོས་ཐོག་མི་ཚང་མ་མཚོན་གྱི་མེད།  དྲང་མོར་བརྗོད་ན།  ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གི་ཁྲིམས་སྒྲིག་འོག་ཏུ་མགོ་གཉིས་འཁྲབས་ཏེ། རྒྱ་ནག་གི་ས་ཁོངས་ཀྱི་ཀུ་ཤུ་ཁ་པར་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་ཚོའི་ཐོག་ཏུ་དྲང་བདེན་མིན་པའི་རྩ་འཛིན་ལག་བསྟར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། གོ་བསྡུར་གྱི་ལེ་ཚན་ནང་མཉམ་ཞུགས་བྱེད་མཁན་ཚོས། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་སྲིད་གཞུང་གི་དགོས་འདུན་ཁག་ལ་གདམ་གསེས་རང་བཞིན་གྱི་ཐོག་ནས་གདོང་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པའི་གནད་དོན་སྐོར་ལ་གླེང་སློང་བྱས་ཡོད། དཔེར་ན། ཨ་རིའི་དབུས་ཞིབ་དཔྱོད་ལས་ཁུངས་ཀྱིས(FBI) ཉེས་ཅན་པའི་ཀུ་ཤུ་ཁ་པར་ནང་འཛུལ་དགོས་པའི་དགོས་འདུན་འདོན་པའི་སྐབས་སུ། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་མི་སྒེར་གྱི་གསང་རྒྱའི་གནད་དོན་ལ་མནོ་བསམ་བཞེས་པའི་ཐོག་ནས། ཨ་རིའི་གཞུང་གི་རེ་སྐུལ་དང་ལེན་གནང་མེད།  དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ལ་ཐུག་དུས། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་དུས་ནས་དུས་སུ་དམར་ཤོག་གཞུང་གི་དགོས་འདུན་ཁག་དང་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་མཐོང་འདོད་མེད་པའི་རྟོག་བཟོས་མི་སྒེར་དྲ་བའི་(VPN) བཀོལ་ཆས་རིགས་ཀུ་ཤུའི་བིམ་མཛོད་ཀྱི་ཁོངས་ནས་མེད་པར་བཟོས་ཡོད་པ་དེས་ཀུ་ཤུ་ཁ་པར་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་ཚོ་ཉེན་ཁའི་གནས་སུ་བསྐྱལ་ཡོད། གནས་ཚུལ་འདི་དག་དངོས་ཡོད་ཡིན་ལ། ལྷག་པར་དུ། ཕྱི་ལོ་༢༠༡༧་ལོར། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གི་སྟངས་འཛིན་འོག་ཏུ་ཡོད་པའི་ཀུ་ཤུ་ཡོ་ཆས་འཛད་སྤྱོད་པ་ཚོའི་སྤྲིན་མཛོད་ཀྱི་གཞི་གྲངས་རྒྱ་ནག་ལ་གནས་སྤོར་བྱས་པ་དེས། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ལ་ཀུ་ཤུ་ཡོ་ཆས་འཛད་སྤྱོད་པ་ཚོའི་གནས་ཚུལ་དང་གཞི་གྲངས་ཁག་ལས་སླ་པོའི་ཐོག་ནས་རག་ཐུབ་པ་བཟོས་ཡོད། 

འཛམ་གླིང་ནང་གི་འཕྲུལ་རིག་ཚན་རྩལ་བཟོ་ལས་ཁང་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་གྲས་སུ་ཡོད་པའི་ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གི་བཀའ་བརྩི་དང་ལེན་བྱས་ཏེ། ཀུ་ཤུའི་བིམ་མཛོད་ནང་གི་བཀོལ་ཆས་མང་དག་ཅིག་བཀག་སྡོམ་བྱས་པ་དེས། བོད་པ་དང་། ཡུ་གུར་བ། རྒྱ་རིགས། ཧོང་ཀོང་བ་སོགས་རྒྱ་ནག་གི་བཙན་དབང་འོག་ཡོད་པའི་མི་གྲངས་ས་ཡ་མང་པོའི་མི་ཚེར་ཤུགས་རྐྱེན་སྤྲད་ཡོད་ལ། གོ་བསྡུར་གྱི་ལེ་ཚན་འདིའི་ནང་དུ་ཚོགས་སྡེ་དེ་དག་ཡོངས་རྫོགས་ཀྱི་འཐུས་ཚབ་མི་སྣ་འདུས་ཡོད། གོ་བསྡུར་བྱེད་མཁན་ཚོས། འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཡོངས་དང་། ལྷག་པར་སྲིད་དབང་སྒེར་འཛིན་ལམ་ལུགས་ཀྱི་འོག་ཏུ་འཚོ་བཞིན་པའི་མི་རྣམས་ཀྱི་འཕྲུལ་ཆས་ཀྱི་གསང་རྒྱ་སྲུང་ཐུབ་པའི་ཆེད་དུ། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་དང་གསང་རྒྱའི་གནད་དོན་གྱི་ཐོག་ཏུ་བཞག་པའི་སོ་སོའི་དམ་བཅའ་བརྟན་སྲུང་དང་འགན་འཁྲི་དང་ལེན་བྱེད་དགོས་སྐོར་གྱི་གནད་དོན་ཁག་གླེང་སློང་བྱས་ཡོད། གོ་བསྡུར་གྱི་བརྗོད་གཞིའི་ཁོངས་སུ། ད་དུང་རང་ཉིད་ཀྱི་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་ལོངས་སུ་སྤྱོད་པའི་སྐབས་སུ་འཛིན་བཟུང་བྱས་པའི་གྱོད་དོན་གྱི་རིགས། དཔེར་ན། བོད་སྐད་ཡིག་གི་གལ་ཆེའི་རང་བཞིན་དང་། བོད་སྐད་ཡིག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་གནས་བབ་ཉམས་རྒུད་ཕྱིན་པའི་སྐོར་ལ་རྒྱ་ནག་གི་ཁྲིམས་ལུགས་གཞིར་བཟུང་ཐོག་བསམ་ཚུལ་སྤེལ་དུས་འཛིན་བཟུང་བྱས་པའི་གནད་དོན་གྱི་རིགས་གླེང་སློང་བྱས་ཡོད། དེ་མ་ཟད། གོ་བསྡུར་ནང་མཉམ་ཞུགས་བྱེད་མཁན་ཚོས། ཕྱི་ལོ་༢༠༢༠་ལོའི་ཟླ་༢་ནང་གི་ཀུ་ཤུའི་མ་རྐང་བདག་པོ་ཚོའི་འོས་འཕེན་གྱི་ལས་འགུལ་དེའི་སྐོར་བསྐྱར་དུ་གླེང་ཡོད། གོ་བསྡུར་ལས་རིམ་ནང་མཉམ་ཞུགས་བྱེད་མཁན་ཁོངས་ཀྱི་མི་ཁ་ཤས་ཀྱིས། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་ངོས་ནས་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་སྐོར་གྱི་སྲིད་བྱུས་དང་། རྒྱ་ནག་གི་ཀུ་ཤུ་བིམ་མཛོད་ནས་བཀོལ་ཆས་བཀག་སྡོམ་བྱས་པའི་སྐོར་གྱི་གནས་ཚུལ་ཁག་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་གྱི་ཐོག་ནས་ཀུ་ཤུའི་མ་རྐང་བདག་པོ་ཚོར་གསལ་འགྲེལ་བྱེད་དགོས་པའི་རེ་སྐུལ་བཏོན་ཡོད། འོས་འཕེན་གྱི་ལས་འགུལ་དེར་ཀུ་ཤུའི་མ་རྐང་བདག་པོའི་བརྒྱ་ཆ་༤༠.༦%རྒྱབ་སྐྱོར་མ་གཏོགས་ཐོབ་མེད་པས། ཁྲིམས་ཀྱི་ངོ་བོར་འགྱུར་ཐུབ་མེད་ལ། དེའི་རྐྱེན་གྱིས་ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་དེའི་སྐོར་ལ་འགྲེལ་བཤད་རྒྱག་དགོས་བྱུང་མེད། འོན་ཀྱང་།  དེས་ཀུ་ཤུ་མ་རྐང་བདག་པོ་ཚོར། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་ལ་ཡོད་པའི་འགན་འཁྲི་ཁག་དང་ལེན་བྱེད་དུ་འཇུག་རྒྱུའི་འདུན་པ་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད་པ་གོ་བསྡུར་ལེ་ཚན་ནང་མཉམ་ཞུགས་བྱེད་མཁན་ཚོས་གཅིག་མཐུན་གྱི་ཐོག་ནས་ཁས་ལེན་གནང་ཡོད་ལ། རྗེས་ཕྱོགས་མུ་མཐུད་ནས་ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་ལ་གནོན་ཤུགས་སྤྲད་དེ་རྒྱ་ནག་གཞུང་ལ་གདོང་ལེན་བྱེད་དུ་འཇུག་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ཁས་ལེན་གནང་ཡོད། 

གོ་བསྡུར་གྱི་ལམ་རིམ་གསུམ་པའི་བརྗོད་གཞི་ནི། ཀུ་ཤུའི་བཀོལ་ཆས་འདོན་སྤེལ་དང་བཀག་སྡོམ་སྐོར་ཡིན། གོ་བསྡུར་གྱི་ལས་རིམ་འདིའི་ནང་དུ། བོད་དོན་ལས་འགུལ་བསྟི་གནས་ཁང་དང་། གྷར་ཌིན་ལས་འཆར།(Guardian Project) མེ་གྱང་(GreatFire) ཚོགས་པ། བོད་པའི་བཀོལ་ཆས་བཟོ་མཁན། ཧོང་ཀོང་ཐད་གཏོང་ས་ཁྲ་(HKmap.live)་བཀོལ་ཆས་(ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་བཀོལ་ཆས་འདི་ཉེ་ལམ་གྱི་ཧོང་ཀོང་ནང་གི་ངོ་རྒོལ་ལས་འགུལ་གྱི་སྐབས་སུ། འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་ཀུ་ཤུའི་བིམ་མཛོད་ནས་བཀག་སྡོམ་བྱས་པའི་གནས་ཚུལ་དེ། འཛམ་གླིང་གི་གསར་འགྱུར་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་གིས་ཚ་ཚ་འུར་འུར་ངང་སྤེལ་ཡོད་པ་དང་། ཨ་རིའི་གཞུང་གི་ཆབ་སྲིད་ཚོགས་པ་ཕྱོགས་གཉིས་ཀའི་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་ཁག་ཅིག་གིས་ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་ཀྱི་ཡི་གེ་ནན་པོ་ཞིག་བཏང་ཡོད།)བཟོ་མཁན་སོགས་འཕྲུལ་རིག་ལས་རྩལ་ཆེད་མཁས་པ་དང་རང་དབང་འཐབ་རྩོད་པ་འགའ་ཤས་མཉམ་ཞུགས་གནང་ཡོད། གོ་བསྡུར་ནང་མཉམ་ཞུགས་བྱེད་མཁན་གྱི་ཆེད་མཁས་པ་ཚོས། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་ངོས་ནས་རྒྱ་ནག་གི་ཀུ་ཤུའི་བིམ་མཛོད་ཀྱི་ཁོངས་ནས་བཀོལ་ཆས་བཀག་སྡོམ་བྱས་པ་དེས་མི་ཚོར་ཁུངས་ལྡན་གྱི་གནས་ཚུལ་རག་པར་དཀའ་ངལ་བཟོས་ཡོད་པ་མ་ཟད། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་དོ་ཕོག་བཟོས་ཡོད་ཚུལ་ནན་བརྗོད་བྱས་ཡོད། ཁོང་ཚོས་གསང་ཨང(Code)་ནི་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་ཡིན་པར་བརྗོད་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཀུ་ཤུའི་བིམ་མཛོད་ནང་དུ་བཀོལ་ཆས་འདོན་སྤེལ་བྱེད་དུས། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་བཀོལ་ཆས་ཀྱི་མ་ལག་བོད་ཡིག་ནང་ཡོད་པར་ཁག་འཇོག་བྱས་ཏེ་བཀག་སྡོམ་བྱས་པའི་སྐོར་གྱི་རང་རང་གི་ཉམས་མྱོང་གླེང་ཡོད།  བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གིས་མེ་གྱང་ཚོགས་པ་དང་མཉམ་དུ་ཉམས་ཞིབ་བྱེད་པའི་སྐབས་སུ། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་རྒྱུ་མཚན་དང་འགྲེལ་བཤད་ཁ་གསལ་གང་ཡང་མེད་པའི་ཐོག་ནས། བོད་པའི་བཀོལ་ཆས་གྲངས་༢༩་ཙམ་ཞིག་ཀུ་ཤུའི་བིམ་མཛོད་ཀྱི་ཁོངས་ནས་བཀག་སྡོམ་བྱས་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཡོད།  རྩ་བའི་ཆ་ནས། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་ཁ་གསལ་སྙན་ཐོའི་ཁོངས་སུ། བཀག་སྡོམ་བྱས་པའི་བཀོལ་ཆས་རིགས་ཁྲིམས་འགལ་རྒྱན་འཇོག་དང་ཆགས་སྲེད་རིགས་ཁོ་ན་ཡིན་པ་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། དོན་དངོས་ཐོག  བཀག་སྡོམ་བྱས་པའི་བཀོལ་ཆས་མང་པོ་ཞིག་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ངོས་ལེན་བྱེད་ཀྱི་མེད་པའི་རྟོག་བཟོས་མི་སྒེར་དྲ་བའི(VPN) བཀོལ་ཆས་དང་། བོད་པ་དང་འབྲེལ་བའི་བཀོལ་ཆས་ཁག་ཆགས་ཀྱི་ཡོད།  གོ་བསྡུར་ནང་མཉམ་ཞུགས་བྱེད་མཁན་གྱི་ཆེད་མཁས་པ་ཚོས། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་དང་ཀུ་ཤུའི་བཟོ་ཚོང་ཁང་གཉིས་ཀྱིས་བཀོལ་ཆས་བཀག་སྡོམ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པའི་གནས་སྟངས་ཀྱི་ཁྲོད་དུ། རང་ཉིད་ཀྱི་བཀོལ་ཆས་ཇི་ལྟར་འདོན་སྤེལ་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད་མེད་སྐོར་ལ་བསམ་ཚུལ་སྣ་ཚོགས་སྤུངས་ཡོད། 

དྲ་ལམ་ཐད་གཏོང་གི་ལེ་ཚན་ཁག་ཕུད། ང་ཚོས་ཡོངས་ཁྱབ་མ་ཡིན་པའི་ཁེ་གཙང་གི་གྲོས་བསྡུར་རིམ་པ་(hackathon)གཉིས་ཀྱང་བཀོད་སྒྲིག་གནང་ཡོད། གྲོས་བསྡུར་དེའི་ཁོངས་སུ། ཉམས་ཞིབ་པ་དང་། བཀོལ་ཆས་བཟོ་སྐྲུན་མཁན། ལས་འགུལ་བ། འཕྲུལ་རིག་ལགརྩལ་ཆེད་མཁས་པ་༡༥་ཙམ་འདུས་ཡོད། ཧེ་ཁ་ཐོན(hackathon) ནི། འཕྲུལ་རིག་ལག་རྩལ་ཆེད་མཁས་པ་ཚོས་འཕྲུལ་རིག་དང་འབྲེལ་བའི་དྲི་བ་ཞིག་གི་དྲིས་ལན་འཚོལ་འདོད་ཡོད་རུང་། གནས་སྐབས་རིང་དྲིས་ལན་ཤེས་ཀྱི་མེད་ཚེ། དྲི་བ་དེའི་སྐོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་ཆེད་དུ་བཀོལ་བའི་ལག་ཆ་ཞིག་ཡིན། གནས་སྟངས་འདིའི་ཁྲོད་དུ། དྲི་གཞིའི་དམིགས་ཁ་གཏོད་ས་དེ་ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་བོད་དང་རྒྱ་ནག་ནང་གི་བྱེད་ལས་ཀྱི་སྐོར་ཡིན། 

          ལས་རིམ་དང་པོའི་ནང་དུ། ཀུ་ཤུའི་སྤྲིན་མཛོད(Icloud)་དམིགས་སུ་བཟུང་ཡོད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཕྱི་ལོ་༢༠༡༨་ནས་བཟུང་། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་ཀུ་ཤུའི་སྤྲིན་མཛོད་ཀྱི་བྱེད་ལས་ཁག སྤྲིན་མཛོད་གསང་སྡོམ་གྱི་ལྡེ་མིག་དང་མཉམ་དུ། རྒྱ་ནག་གི་ཀོས་ཀྲུག་སྤྲིན་མཛོད་གཞི་གྲངས་ཆེན་པོའི་ལག་ཏུ་རྩིས་སྤྲོད་བྱས་ཡོད། དེར་བརྟེན། སྤྲིན་མཛོད་བཀག་སྡོམ་གྱི་བྱེད་ལས་ཇི་ལྟར་རྩོམ་གྱི་ཡོད་མེད་དང་། བོད་དང་རྒྱ་ནག་ནང་དུ་གསང་མྱུལ་དང་ཆ་འཕྲིན་བཀག་སྡོམ་ཇི་ལྟར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་མེད་སྐོར་ལ་གོ་བསྡུར་གནང་ཡོད། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་རྒྱ་ནག་གི་ཀུ་ཤུའི་བིམ་མཛོད་ཀྱི་ཁོངས་ནས། བཀོལ་ཆས་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་བཀག་སྡོམ་བྱས་ཡོད་པར་བརྟེན། ལས་རིམ་གཉིས་པ་དེའི་ནང་དུ། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་བིམ་མཛོད་ནང་གི་བཀོལ་ཆས་བཀག་སྡོམ་གྱི་གནད་དོན་སྐོར་གཙིགས་སུ་བཟུང་ཡོད། གོ་བསྡུར་གྱི་སྐབས་སུ། མཉམ་ཞུགས་པ་ཚོས། རྒྱ་ནག་གི་ཀུ་ཤུའི་བིམ་མཛོད་ཀྱི་ཁོངས་ནས། Viber དང་། Line བཀོལ་ཆས། དེ་བཞིན་Wire་སོགས་བཀག་སྡོམ་བྱས་ཡོད་པ་གང་ཞིག་ལ། བརྡ་རྟགས་བཀོལ་ཆས་བཀག་སྡོམ་བྱས་མེད་པའི་གནད་དོན་སྐོར་ལ་དྲི་བ་བཏོན་ཡོད། སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་ཐོག་ནས་ལས་རིམ་དེ་བག་ཆགས་ཟབ་ཅིང་གྲུབ་འབྲས་ལྡན་པ་ཞིག་བྱུང་ཡོད། 

འབྱུང་འགྱུར་གྱི་ཟླ་བ་ཁ་ཤས་ཀྱི་ནང་དུ། བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གིས་ཚོགས་སྡེ་གཞན་པ་དང་། དེ་བཞིན་ཁེ་གཙང་གི་ཚོགས་འདུའི་ཁྲོད་དུ་མཉམ་ཞུགས་བྱེད་མཁན་རྣམས་དང་ལྷན་དུ། གྲོས་བསྡུར་གྱི་ལས་རིམ་ཁྲོད་ནས་བྱུང་བའི་བསམ་ཚུལ་གསར་པའི་རིགས་ཀྱི་ཐོག་ཏུ་ལས་གཞི་བརྩམ་རྒྱུ་ཡིན། དཔེར་ན། ཕྱི་ལོ་༢༠༡༦་ལོའི་རྗེས་ཀྱི་ཀུ་ཤུའི་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་གྱི་གཞི་གྲངས་གྱི་སྐོར་ལ་ཉམས་ཞིབ་དང་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་པ་བརྒྱུད་དེ། ཀུ་ཤུའི་བཟོ་ཚོང་ཁང་དེ་ཕྱི་གསལ་ནང་གསལ་ཡོང་བའི་ཐད་དུ་ལས་འགུལ་སྤེལ་རྒྱུ་ཡིན་ལ། ཀུ་ཤུའི་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་བཀོལ་ཆས་རིགས་བཀག་སྡོམ་བྱེད་དགོས་པའི་རྩ་བ་གང་ལ་ཐུག་ཡོད་མེད་འཚོལ་ཞིབ་མཐིལ་ཕྱིན་པ་ཞིག་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན། 

ད་དུང་། དེ་མ་ཟད། ང་ཚོས་སྣེ་གཉིས་བར་གྱི་གསང་སྡོམ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་ཀུ་ཤུ་ཁ་པར་ནང་གི་གཟུགས་མཐོང་གླེང་མོལ་བཀོལ་ཆས(iMessage) བརྡ་རྟགས་(Signal)བཀོལ་ཆས་སོགས་བོད་དང་རྒྱ་ནག་ནང་དུ་ཇི་ལྟར་ལས་ཀ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་མེད་ཞིབ་ཕྲ་ཧ་གོ་ཐུབ་པ་བྱེད་པའི་འབད་བརྩོན་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན། ཚོགས་པ་གཞན་དག་དང་མཉམ་འབྲེལ་བྱེད་པའི་ལས་གཞི་འདི་ལ། རྒྱ་ནག་ནང་གི་ཀུ་ཤུའི་ཁ་པར་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་ཚོར་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་དང་། དྭངས་གཙང་གི་ཁོར་ཡུག་ཅིག་བསྐྲུན་ཐུབ་པར་ཞབས་འདེགས་བསྒྲུབ་པའི་ནུས་པ་ལྡན་ངེས་པའི་ཡིད་ཆེས་དང་དགའ་སྤོབས་སྐྱེས་ཀྱི་ཡོད། 

ཀུ་ཤུའི་མཉེན་ཆས་བཀག་སྡོམ་ལ་རྒོལ་བའི༢༠༢༠་ལོའི་འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་མཉེན་ཆས་བཟོ་སྐྲུན་བྱེད་མཁན་ཚོའི་དྲ་ཐོག་གི་དཔྱད་གླེང་ཚོགས་འདུ་དེ་སེམས་ཤུགས་འཕེལ་བའི་འདུ་འཛོམས་ཤིག་ཆགས་ཡོད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། འདུ་འཛོམས་དེའི་ཁྲོད་དུ། རྒྱ་ནག་གི་ཆ་འཕྲིན་བཀག་སྡོམ་ལ་རམ་འདེགས་བྱེད་བཞིན་པའི་ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་ལས་གཞི་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་མཁན་གྱི་ཚོགས་པ་ཁག  ཀུ་ཤུའི་བཀོལ་ཆས་བཀག་སྡོམ་མཚམས་འཇོག་( #StopAppleCensorship) ཟེར་བའི་མཉམ་རུབ་ཀྱི་ལས་འགུལ་དེའི་ཁྲོད་དུ་བསྐོངས་ཐུབ་ཡོད་ལ།  དུས་མཚུངས་སུ། འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་གི་ཚད་གཞི་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་བར་འབད་རྩོལ་བྱེད་བཞིན་པའི་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་བྱེད་ལས་ཁག་མུ་མཐུད་ནས་བཀག་འགོག་བྱེད་མཁན་གྱི་མཐུན་གྲོགས་གསར་པ་བསྒྲིག་ཡོད་ལ། དེ་འབྲེལ་གྱི་དགོངས་ཚུལ་གསར་པ་ཡང་མང་པོ་བསྡུ་སྐོང་བྱེད་ཐུབ་ཡོད། ཟླ་བ་འདིའི་ནང་དུ། མཉམ་རུབ་ཀྱི་ཚོགས་པའི་ལས་འགུལ་ལ་རྒྱལ་ཁ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཐོབ་ཡོད་དེ། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་ཐོག་ནས། ཆ་འཕྲིན་གྱི་རང་དབང་དང་། གཏམ་བརྗོད་རང་དབང་སོགས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཡིན་པར་ཁས་ལེན་དང་བརྩི་བཀུར་གནང་རྒྱུའི་དམ་བཅའ་བཞག་སྟེ།(ལས་འགུལ་གྱི་དམིགས་ཡུལ་གཅིག་ཡིན།) ཐེངས་དང་པོར་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་སྲིད་བྱུས་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་ཐོག་ནས་ཁྱབ་སྤེལ་གནང་ཡོད། གྲུབ་འབྲས་འདི་ནི།  བོད་དོན་ལས་འགུལ་བསྟི་གནས་ཁང་དང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་དོན་འབྲེལ་མཐུད་ཁང་། བོད་རང་བཙན་སློབ་ཕྲུག་ཚོགས་པ། འཛམ་གླིང་ཡུ་གུར་མཐུན་ཚོགས། ང་ཚོ་འགའ་ཤས (SumOfUs)་ཚོགས་པ་བཅས་ཀྱིས་མཉམ་རུབ་ཐོག་ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་ལ་གནོན་ཤུགས་སྤྲད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་ཡོད། འདི་ནི་གལ་འགངས་ཆེ་བའི་མདུན་སྐྱོད་ཀྱི་གོམ་པ་དང་པོ་དེ་ཡིན་པས།  སྲིད་བྱུས་དེ་ཤོག་བུ་ངོས་སུ་ལྷག་ཏུ་མ་བཅུག་པར། བོད་ཐེ་བའི་རྒྱ་ནག་གི་བཙན་དབང་འོག་ཡོད་པའི་མི་མང་རྣམས་ཀྱི་མི་ཚེར་བཟང་ཕྱོགས་ཀྱི་འགྱུར་བ་ཞིག་བསྐྲུན་ཐུབ་པ་བཟོ་བའི་ཆེད་དུ། མཉམ་རུབ་ཀྱི་ཚོགས་པ་ཁག་གིས་གཟབ་ནན་གྱི་ཐོག་ནས་སྲིད་བྱུས་དེ་དངོས་སུ་ལག་བསྟར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་མེད་སོ་ལྟ་བྱས་ཏེ། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ལ་མུ་མཐུད་ནས་གནོན་ཤུགས་སྤྲོད་ངེས་ཡིན། གནོན་ཤུགས་སྤྲོད་པའི་ལས་ཀའི་ཁོངས་སུ། ཀུ་ཤུ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་འགན་འཛིན་ལྷན་ཚོགས་དང་ཐད་ཀར་གྲོས་མོལ་བྱེད་པ་ཡང་ཚུད་ཡོད་ལ། གྲོས་མོལ་གྱི་ལམ་ཁ་དེར་དངོས་སུ་བསྐྱོད་འགོ་བཙུགས་ཡོད། 

3.ཨ་རི་དང་རྒྱ་གར་ནང་དུ་བཀོལ་ཆས་བཀག་སྡོམ།

3.1 བཀོལ་ཆས་བཀག་སྡོམ་སྤྱི་བཤད།

ཁྱེད་རང་གི་ཡོ་ཆས་ཁག་དྲ་རྒྱ་ལ་མཐུད་པ་ནི། ཁྱེད་རང་གི་གཞུང་སྒེར་གཉིས་ཀྱི་ལས་དོན་དང་འབྲེལ་བའི་བདེ་འཇགས་དང་གསང་རྒྱར། གཞན་གྱིས་འཇབ་རྒོལ་དང་གསང་མྱུལ་བརྒྱུད་དེ་དོ་ཕོག་གཏོང་སའི་ལམ་ཁ་ཞིག་བསྐྲུན་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་རྒྱུ་དེ་གལ་ཆེན་པོ་ཡིན། ཁྱེད་རང་གིས་ཡིད་ཆེས་བཅོལ་ས་དང་། ཁྱེད་རང་སྒེར་གྱི་ཡིག་ཆའི་རིགས་ཉར་ཚགས་དང་། གཏོང་ལེན་བྱེད་སའི་བཀོལ་ཆས་དེ་དག་གཅིག་བྱས་ན་ཡིད་ཆེས་བློ་འགེལ་བྱེད་རུང་བ་ཞིག་མིན་ཀྱང་སྲིད། དཔེར་ན།  བཀོལ་ཆས་ཁ་ཤས་ཀྱིས་དྲ་བའི་ཞབས་ཞུ་བརྒྱུད་དེ། ཁྱེད་རང་ལ་སོ་ལྟ་དང་། མགོ་སྐོར། དེ་བཞིན་ཁྱེད་རང་གི་གཞི་གྲངས་རིགས་ཁོང་ཚོའི་ཁེ་ཕན་ཆེད་དུ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཐུབ། དེང་སྐབས་འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོའི་དབུས་སྲིད་གཞུང་གིས། སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་མཐུད་ཁག་གིས་མི་སྒེར་གྱི་གསང་རྒྱ་དང་བདེ་འཇགས་ལ་དོ་ཕོག་བཟོ་ཡི་ཡོད་པའི་གནད་དོན་གླེང་སློང་དང་། སོ་སོའི་རྒྱལ་ཁབ་དེ་འཕྲུལ་རིག་ངོས་ཐད་ནས་བདེ་འཇགས་ལྡན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཞིག་བཟོ་ཐུབ་པའི་ཆེད་དུ། མི་སྒེར་གྱི་གསང་རྒྱ་དང་འབྲེལ་བའི་གནད་དོན་ཁག་གཙིགས་ཆེན་དུ་འཛིན་གྱི་ཡོད། 

དཔེ་མཚོན་ཞིག་བཀོད་ན།  ཕྱི་ལོ་༢༠༢༠་ལོའི་ཟླ་༦་ནང་དུ། རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་གི་བཀོལ་ཆས་༢༢༤་བཀག་སྡོམ་བྱས་ཡོད། (བཀག་སྡོམ་རིམ་པ་དང་པོའི་ནང་དུ། བཀོལ་ཆས་༥༩་བཀག་སྡོམ་བྱས། རིམ་པ་གཉིས་པའི་ནང་དུ། བཀོལ་ཆས་༤༧་བཀག་སྡོམ་བྱས། ཉེ་ལམ་ཟླ་༩་པའི་ནང་དུ། བཀོལ་ཆས་༡༡༨་བཀག་སྡོམ་བྱས།)བཀོལ་ཆས་བཀག་སྡོམ་དེ་མི་སྒེར་གྱི་གསང་རྒྱའི་ཉེན་ཁ་ལ་གཞིགས་ཏེ་ཐག་གཅོད་བྱས་ཡོད་རུང་། ད་ལོའི་ཟླ་༦་པའི་ནང་གི་རྒྱ་དཀར་ནག་གཉིས་བར་གྱི་ས་མཚམས་ཀྱི་རྩོད་རྙོག་དེས་རྒྱ་གར་གཞུང་ངོས་ནས་རྒྱ་ནག་གི་བཀོལ་ཆས་བཀག་སྡོམ་བྱེད་པའི་གཞི་རྩའི་རྐྱེན་བསླངས་ཡོད། རྒྱ་གར་གཞུང་གིས། ༢༠༠༠་ལོའི་ཆ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་གྱི་ཁྲིམས་ཡིག་གི་སྡེ་ཚན་༦༩A ཁྱབ་ཁོངས་ནས་བཀོལ་ཆས་དེ་དག་བཀག་སྡོམ་བྱས་ཡོད་པ་དང་། བཀག་སྡོམ་བྱེད་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། བཀོལ་ཆས་དེ་དག་གིས་རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རང་བཙན་གྱི་བདག་དབང་དང་། རྒྱལ་སྲུང་བདེ་འཇགས། སྤྱི་པའི་སྒྲིག་ལམ་བཅས་ལ་དོ་ཕོག་བཟོ་བའི་བྱེད་ལས་བརྩམས་ཡོད་ཅེས་རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་མགྲིན་ཚབ་པས་བརྗོད་ཡོད། ཕྱི་ལོ་༢༠༡༧་ནས་བཟུང་། གསང་བའི་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ངོས་ནས་བཏོན་པའི་སྙན་ཐོ་ཁ་ཤས་ཤིག་རྒྱ་གར་གཞུང་གི་ལག་ཏུ་འབྱོར་ཡོད་ལ། སྙན་ཐོ་དེ་དག་གི་ནང་དུ། བཀོལ་ཆས་བྱེ་བྲག་པ་ཁག་ཅིག་གསང་མྱུལ་གྱི་མཉེན་ཆས་ཡིན་པ་དང་། བཀོལ་ཆས་དེ་དག་གིས་མི་སྒེར་གྱི་གཞི་གྲངས་རྐུ་འཁྱེར་བྱས་ཤིང་། དེ་དག་གསང་བའི་སྒོ་ནས་བཀོལ་སྤྱོད་ལོག་པ་བཏང་སྟེ། གཞུང་གི་ཆོག་མཆན་མེད་པར་རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ལོགས་ཀྱི་དྲ་བའི་ཞབས་ཞུ་མཛོད་དུ་གཏོང་གི་ཡོད་པ་གསལ་ཡོད། ཁྲིག་ཁྲོག་དང་སྐད་འཕྲིན། ཕ་ཕུ་ཇི( PUBG mobile)་བཅས་ནི་རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་བཀག་སྡོམ་བྱས་པའི་བཀོལ་ཆས་ཁག་གི་ཐོ་གཞུང་གི་ཁོངས་ནས་ཆེས་གྲགས་ཆེ་བའི་རྒྱ་ནག་གི་བཀོལ་ཆས་ཁག་ཅིག་ཆགས་ཡོད།  ད་ལོར་རྒྱ་གར་གཞུང་ངོས་ནས་རྒྱ་ནག་གི་བཀོལ་ཆས་ཁག་བཀག་སྡོམ་མ་བྱས་པའི་སྔོན་ཏེ། ཕྱི་ལོ་༢༠༡༧་ལོར། རྒྱ་གར་རྒྱལ་སྲུང་ལྷན་ཁང་གིས་རྒྱ་གར་གྱི་དམག་མིའི་ཁོངས་ཀྱི་ལས་བྱེད་དང་འབྲེལ་ཡོད་བདེ་འཇགས་མི་སྣ་ཁག་ལ། རང་རང་གི་ཁ་པར་ནས། ཞའོ་མིས་(Mi Store) དང་Mi Community གཉིས་ཐེ་བའི་རྒྱ་ནག་གི་བཀོལ་ཆས་༤༢་ལྷག་ཕྱིར་འདོན་བྱེད་དགོས་པའི་བཀའ་རྒྱ་ཕབ་ཡོད་འདུག  གནད་དོན་འདིས་རྒྱ་གར་གཞུང་ལ་རྒྱ་ནག་གི་བཀོལ་ཆས་ཁག་གཞུང་འབྲེལ་གྱི་ཐོག་ནས་བཀག་སྡོམ་མ་བྱས་པའི་སྔོན་ཚུད་ནས། སོ་སོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གསང་རྒྱ་དང་བདེ་འཇགས་ཀྱི་ཉེན་ཁའི་སྐོར་ལ་སེམས་འཚབ་ཡོད་པ་གསལ་སྟོན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

དེ་བཞིན། ད་ལོའི་ཟླ་༨་ཚེས་༧་ཉིན། ཨ་རིའི་སྲིད་འཛིན་ཁྲི་རོམ་ཕུ་ལགས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་གི་གྲགས་ཆེ་བའི་བཀོལ་ཆས་སྐད་འཕྲིན་དང་ཁྲིག་ཁྲོག་གཉིས་ཀྱིས་ཨ་རིའི་རྒྱལ་སྲུང་བདེ་འཇགས་དང་། ཕྱི་འབྲེལ་སྲིད་བྱུས། དཔལ་འབྱོར་བཅས་ལ་ཉེན་ཁ་ཡོད་པར་བརྗོད་དེ། བཀོལ་ཆས་དེ་གཉིས་ཨ་རིའི་ནང་བཀག་སྡོམ་བྱེད་རྒྱུའི་སྲིད་འཛིན་གྱི་བཀའ་རྒྱ་ལ་དངོས་སུ་མཚན་རྟགས་བཀོད་ཡོད། སྲིད་འཛིན་གྱི་བཀའ་རྒྱ་དེ། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཨ་རིའི་མི་སེར་གྱི་ཡིག་ཆའི་གྲངས་འབོར་ཚད་ལས་བརྒལ་བ་བསྡུ་རུབ་བྱས་ཡོད་པ་དང་།  དེས་ཨ་རིའི་ནང་གི་མི་སྒེར་གྱི་ཡིག་ཆ་དང་། ཚོང་འབྲེལ་གྱི་གསང་བའི་ཡིག་ཆ་སོགས་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ལ་རག་ཐུབ་པའི་ཆོག་མཆན་སྤྲད་ཡོད་ལ། དེས་རྒྱ་ནག་གཞུང་ལ་ཨ་རིའི་དབུས་སྲིད་གཞུང་གི་ལས་བྱེད་དང་། གན་རྒྱའི་ཁོངས་སུ་ཡོད་པའི་ལས་བྱེད་སོགས་ལ་རྗེས་འདེད་དང་། དེ་བཞིན་ལྐོག་ཤོམ་སྡིགས་སྐུལ་དང་ཚོང་ལས་གསང་མྱུལ་གྱི་བྱེད་སྒོའི་ཆེད་དུ་ཨ་རིའི་མི་སྒེར་གྱི་ཡིག་ཆ་བསྡུ་སྒྲིག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པའི་ཉེས་འཛུགས་ལ་གཞི་བཅོལ་ཡོད། ཨ་རིའི་ནང་དུ་གཏན་འགོག་མ་ཡོང་བའི་ཆེད་དུ། སྲིད་འཛིན་ཁྲི་རོམ་ཕུས་ཁྲིག་ཁྲོག་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་ངོས་ནས་ཟླ་༩་པའི་ཚེས་༡༥་སྔོན་དུ། ཁྲིག་ཁྲོག་བཀོལ་ཆས་ཉོ་མཁན་གྱི་ཨ་རིའི་བཟོ་ལས་ཁང་(ཁྲིག་ཁྲོག་བཀོལ་ཆས་ནང་གི་རྒྱ་ནག་གི་དྲ་བའི་ཞབས་ཞུའི་ཤུགས་རྐྱེན་དང་དེའི་ཤུལ་རྗེས་མེད་པར་བཟོ་ཆེད།)ཞིག་འཚོལ་དགོས་པའི་བརྡ་ཁྱབ་བཏང་ཡོད། ཐོག་མའི་ཆར། མའད་ཁི་རོ སའོ་ཧྥུ་ཁྲི (Microsoft)་དང་། ཝོར་མར་ཁྲི(Walmart) ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་ཁྲིག་ཁྲོག་ཉོ་ཐབས་བྱས་ཡོད་ཀྱང་། ཉོ་ཚོང་གི་དུས་བཀག་ཉེ་སར་སླེབས་དུས། ཨོ་རལ་ཀིལ་(Oracle)བཟོ་ཚོང་ཁང་ལ་འགྲན་རྩོད་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་རྒྱལ་ཁ་ཐོབ་ཡོད་པས། བཟོ་ཚོང་ཁང་དེ་ཨ་རིའི་ནང་གི་ཁྲིག་ཁྲོག་བཀོལ་ཆས་དོ་དམ་བྱེད་མཁན་དེ་ཆགས་ཡོད། འདི་ནི་རྒྱ་ནག་གཞུང་ལ་རོགས་པ་བྱས་ཏེ་ཡུ་གུར་མི་མང་གི་ཐོག་ཏུ་གསང་མྱུལ་བྱེད་མཁན་དང་། གཞི་ཁྱོན་ཆེ་བའི་གསོད་རྨས་རང་བཞིན་གྱི་མཚོན་ཆ་དང་རྒྱ་ནག་གི་དྲག་པོའི་དཔུང་སྡེ་ལ་འབྲེལ་བ་ཡོད་ངེས་པའི་རྒྱ་ནག་གི་བཟོ་ལས་ཁང་དང་། ཚོང་ལས་སྡེ་ཁག འབྲེལ་ཡོད་སྒྲིག་འཛུགས་བཅས་ཀྱི་ཐོག་ཏུ་བརྩམས་པའི་ཨ་རིའི་གཞུང་གི་བྱེད་ལས་གསར་ཤོས་དེ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད། ཨ་རིའི་གཞུང་གི་ཐོ་གཞུང་ནག་པོའི་ཁོངས་སུ། ཧྭ་ཝེ་བཟོ་ཚོང་ཁང་དང་། རྒྱ་ནག་གི་མིས་བཟོས་རིག་སྟོབས་བཟོ་ལས་ཁང་རྩེ་ཕུད་ཁག་ཅིག དེ་བཞིན། རྒྱ་ནག་གི་གསང་བའི་བརྙན་མིག་བཟོ་ཚོང་ཁང་ཧེ་ཁེ་ཝེ་ཞུན(Hikvision)་སོགས་ཚུད་ཡོད། 

ཨ་རི་དང་རྒྱ་གར་གཞུང་གཉིས་ཀྱིས་ཉེན་ཁ་ཡོད་པའི་རྒྱ་ནག་གི་བཀོལ་ཆས་ཁག་ཅིག་བཀག་སྡོམ་བྱས་པ་དེས། ཨ་རི་དང་རྒྱ་གར་ནང་དུ་ཡོད་པའི་བོད་མི་རྣམས་ལ་ཉེན་སྲུང་དང་བདེ་འཇགས་ཡོད་པའི་བཀོལ་ཆས་ཁག་གི་ཐོག་ཏུ་ཁ་ཕྱོགས་པའི་གོ་སྐབས་གསར་པ་ཞིག་བསྐྲུན་ཡོད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། བོད་མི་ཚོར། སྐད་འཕྲིན་ལྟ་བུའི་རྒྱ་ནག་གི་བཀོལ་ཆས་བེད་སྤྱོད་བྱས་པ་ཡིན་ན། དེས་བཙན་བྱོལ་ནང་གི་བོད་མི་ཡོངས་ཀྱི་གསང་རྒྱར་ཉེན་ཁ་ཆེན་པོ་བཟོ་ཡི་ཡོད་པའི་སེམས་འཚབ་ཡོད།

3.2 བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་ངོས་ནས་བཏོན་པའི་ཚབ་བྱེད་ཇུས་གཞི། 

རྒྱ་གར་ནང་གནས་སྡོད་བྱེད་མཁན་གྱི་བོད་མི་ཚོས་བོད་དང་རྒྱ་ནང་དུ་ཡོད་པའི་སོ་སོའི་སྤུན་མཆེད་ཚོར་འབྲེལ་གཏུག་བྱེད་པར་བཀོལ་སྤྱོད་མང་ཤོས་བྱེད་བཞིན་པའི་བཀོལ་ཆས་དེ་སྐད་འཕྲིན་ཆགས་ཡོད་པ་བཞིན། མི་སྒེར་གྱི་གསང་རྒྱ་དང་བདེ་འཇགས་ངོས་ཐད་ནས་ཁ་ཚ་དགོས་གཏུག་ཆགས་པའི་བཀོལ་ཆས་གཞན་པའི་སྐོར་ལ་ཧ་གོ་རྒྱུ་དེ་གལ་ཆེན་པོ་ཆགས་ཡོད། WhatsApp བཀོལ་ཆས་དང་། བརྡ་རྟགས་བཀོལ་ཆས། ( Signal) འཛོམས( Zom)་བཅས་ཀྱི་ནང་དུ་སྣེ་གཉིས་བར་གྱི་གསང་སྡོམ་ཟེར་བའི་ཚད་མཐོ་བའི་གསང་སྡོམ་གྱི་གྲོས་མཐུན་ཞིག་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པས། ང་ཚོའི་ངོས་ནས་བཀོལ་ཆས་འདི་དག་སྐད་འཕྲིན་གྱི་ཚབ་ཏུ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་དགོས་པའི་བསམ་ཚུལ་འདོན་གྱི་ཡོད། རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་བཀག་སྡོམ་བྱས་པའི་རྒྱ་ནག་གི་བཀོལ་ཆས་༥༩་སྐོར་གྱི་གནས་ཚུལ་དང་འགྲེལ་བཤད། དེ་དག་གི་ཚབ་བྱེད་བཀོལ་ཆས་ཁག་གི་སྐོར་གྱི་གནས་ཚུལ་བརྒྱུད་སྐུར་བྱེད་པར་རོགས་པ་བྱེད་ཆེད། བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་དྲ་ངོས་སུ་https://blog.tibcert.org/59-banned-Apps /དེའི་སྐོར་གྱི་གནས་ཚུལ་རྒྱས་པ་བཀོད་ཡོད། 

3.3 བཀོལ་ཆས་ཁག་ལ་ལྟ་ཞིབ་དང་། བཀོལ་ཆས་གང་ཞིག་ཁྱེད་རང་གི་གཞི་གྲངས་བདེ་འཇགས་ལ་འོས་འཚམས་ཡིན་མིན་ངོས་འཛིན།

སྲིད་གཞུང་ཁག་གིས་རྒྱ་ནག་གི་བཀོལ་ཆས་རིགས་བཀག་སྡོམ་བྱེད་པའི་ཚ་རླབས་འཕྱུར་བཞིན་པའི་སྐབས་འདི་ནི། རྒྱ་ནག་གི་བཀོལ་ཆས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་གྱི་འཛད་སྤྱོད་པ་ཚོར་མཚོན་ན། བདེ་འཇགས་དང་ཉེན་ཁ་ཡོད་པའི་བཀོལ་ཆས་ཁག་དབྱེ་བ་འབྱེད་པའི་དུས་སྐབས་ཡག་ཤོས་དེ་ཆགས་ཡོད། སྤྱོད་བདེ་པོ་ཡོད་མེད་ལ་མ་ལྟོས་པར། གཞི་གྲངས་ཀྱི་གསང་རྒྱའི་སྲིད་བྱུས་ཚད་ལྡན་ཡོད་མཁན་གྱི་བཀོལ་ཆས་རིགས། ཡིད་ཆེས་བྱེད་དཀའ་བའི་རྒྱ་ནག་གི་བཀོལ་ཆས་ཁག་ལས་གཙིག་ཆེན་དུ་འཛིན་དགོས། བཀོལ་ཆས་ཤིག་ནང་འཇུག་བྱས་ཏེ་བཀོལ་སྤྱོད་མ་བྱས་པའི་སྔོན་དུ། བཀོལ་ཆས་དེར་ཡིད་ཆེས་བྱེད་འོས་མིན་དང་། བཀོལ་ཆས་དེ་ཁྱེད་རང་གི་གཞི་གྲངས་བདེ་འཇགས་ལ་འོས་འཚམས་ཡིན་མིན་གྱི་ཆ་རྐྱེན་ཁག་ཁ་ཤས་ཤིག་ལ་བསམ་ཞིབ་བྱེད་དགོས། ཆ་རྐྱེན་དེ་དག་ནི།

3.3.1 གཞི་གྲངས་མཛོད་ཀྱི་ས་གནས། (རྒྱ་ནག་གི་ཕྱི་ཕྱོགས།)

བོད་མི་ཞིག་ལ་ཆ་མཚོན་ན། བཀོལ་ཆས་གདམ་གསེས་བྱེད་པའི་སྐབས་སུ་བསམ་ཞིབ་བྱེད་དགོས་པའི་ཆ་རྐྱེན་ནམ་གནད་དོན་གལ་ཆེ་ཤོས་དེ་ནི། བཀོལ་ཆས་དེའི་བདེ་འཇགས་དང་། བཀོལ་ཆས་དེས་འཛད་སྤྱོད་པའི་གཞི་གྲངས་ཇི་ལྟར་བསྡུ་རུབ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་མེད་སྐོར་རེད། བཀོལ་ཆས་ཤིག་གི་དྲ་བའི་ཞབས་ཞུའི་ས་གནས་ཀྱིས་མི་སྒེར་གྱི་གསང་རྒྱ་དང་འབྲེལ་བའི་གནད་དོན་གྱི་ཐོག་ཏུ་ཆ་ཤས་གལ་ཆེན་ལེན་གྱི་ཡོད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། དྲ་བའི་ཞབས་ཞུ་ཚང་མས་སོ་སོ་གནས་སའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཁྲིམས་ལུགས་ཁག་ལ་བརྩི་སྲུང་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ཕྱི་ལོ་༢༠༡༧་ལོར་གཏན་འབེབས་གནང་བའི་རྒྱ་ནག་གི་དྲ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས་བཙན་པོ་དེའི་དགོངས་དོན་ལྟར་ན།  མི་སྒེར་གྱི་གཞི་གྲངས་ཁག་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ལ་རྩིས་སྤྲོད་བྱེད་དགོས་པའི་རེ་སྐུལ་འབྱོར་ཚེ། རྒྱ་ནག་ནང་དུ་ཡོད་པའི་བཀོལ་ཆས་ཀྱི་དྲ་བའི་ཞབས་ཞུ་ཁག་གིས་སྲིད་གཞུང་གི་བཀའ་བརྩི་དང་ལེན་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེར་བརྟེན། གཞི་གྲངས་ཁག་སྲིད་གཞུང་གི་འདོད་མོས་ལྟར་མི་སྒེར་གྱི་ཐོག་ཏུ་གསང་མྱུལ་དང་ཆ་འཕྲིན་བཀག་སྡོམ་བྱེད་པའི་ཆེད་དུ་བཀོལ་ཆོག་གི་ཡོད། རྒྱ་ནག་གི་དྲ་རྒྱའི་ལྕགས་རི་དེ་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གི་ངོས་ནས་དྲ་ཐོག་གི་གནས་ཚུལ་བཀག་སྡོམ་གྱི་ནུས་པ་གོང་མཐོར་གཏོང་བ་དང་། སྲིད་གཞུང་གི་གནས་ཚུལ་བརྗོད་ལུགས་དང་འགལ་བ་ལྟག་སྤྲོད་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱས་པའི་གནས་ཚུལ་རིགས་བཀག་སྡོམ་བྱེད་པར་རོགས་འདེགས་བྱེད་སྤྱད་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་གཞན་ཞིག་ཆགས་ཡོད།  དེར་བརྟེན། ཁྱེད་རང་གི་གཞི་གྲངས་ཀྱི་གསང་རྒྱའི་ཆེད་དུ། ཕབ་ལེན་བྱེད་འདོད་པའི་བཀོལ་ཆས་གང་དེའི་དྲ་བའི་ཞབས་ཞུ་རྒྱ་ནག་གི་ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་མེད་ཁག་ཐེག་བྱེད་ཆེད། དེའི་སྐོར་ལ་ཉམས་ཞིབ་བྱེད་རྒྱུ་དང་།  ཡང་ན། ཁྱེད་རང་གི་གཞི་གྲངས་ཁག་ལ་གཞན་གྱིས་གསང་མྱུལ་དང་འཇབ་རྒོལ་མ་ཡོང་བའི་ཆེད་དུ། བཀོལ་ཆས་དེའི་ཆེད་དུ་ཁ་པར་གཞན་པ་ཞིག་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་རྒྱུ་གལ་ཆེ། སྤྱིར་བཏང་གི་ཆ་ནས། ང་ཚོས་བཀོལ་ཆས་ཤིག་གི་གསང་རྒྱའི་སྲིད་བྱུས་སྐོར་གྷོ་གྷིལ་མཉེན་ཆས་ཕབ་ལེན་གྱི་མཛོད་དང་ཀུ་ཤུའི་བིམ་མཛོད་གཉིས་ཀའི་ནང་ནས་ལྟ་ཀློག་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད།  ཁྱེད་ཀྱིས་བཀོལ་ཆས་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་སྐོར་ལྟ་ཀློག་བྱས་ཏེ། བཀོལ་ཆས་དེའི་དྲ་བའི་ཞབས་ཞུ་གང་དུ་ཡོད་མེད་དང་། བཀོལ་ཆས་དེས་མི་སྒེར་གྱི་གཞི་གྲངས་གང་དག་བསྡུ་རུབ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་མེད། ད་དུང་། བཀོལ་ཆས་དེས་འཛད་སྤྱོད་པའི་གཞི་གྲངས་ཇི་ལྟར་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་མེད་སོགས་ཀྱི་སྐོར་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཆོག 

3.3.2 མ་རྩ་འཛུགས་མཁན་དང་། བཟོ་སྐྲུན་མཁན། ཡར་རྒྱས་གཏོང་མཁན།

མཉེན་ཆས་ཕབ་ལེན་བྱེད་སའི་མཛོད་ནང་གི་བཀོལ་ཆས་ཚང་མར་མ་རྩ་འཛུགས་མཁན་དང་། བཟོ་སྐྲུན་མཁན། ཡར་རྒྱས་གཏོང་མཁན་བཅས་ཡོད། བཀོལ་ཆས་གང་རུང་གི་འབྱུང་ཁུངས་དང་འབྲེལ་བའི་རྒྱབ་ལྗོངས་ཀྱི་སྐོར་དང་། ལྷག་པར་དུ། རྒྱ་ནག་ལ་དྲ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས་ཟེར་བ་ཞིག་ཡོད་པས། བཀོལ་ཆས་དེ་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ལ་འབྲེལ་བ་ཡོད་མེད་རྩད་ཞིབ་བྱེད་རྒྱུ་གལ་ཆེ། མ་རྩ་འཛུགས་མཁན་དང་། བཟོ་སྐྲུན་མཁན། ཡར་རྒྱས་གཏོང་མཁན་གསུམ་ཀ་རྒྱ་ནག་ལ་འབྲེལ་བ་ཡོད་ཚེ། བཀོལ་ཆས་དེའི་རིགས་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་ཐོག་ནས་ཞིབ་འཇུག་མཐིལ་ཕྱིན་བྱེད་དགོས། ང་ཚོས་རྒྱ་ནག་གི་བཀོལ་ཆས་ཆ་ཚང་ཉེན་ཚབས་ཅན་དང་མི་སྒེར་གྱི་གཞི་གྲངས་བཀོལ་སྤྱོད་ལོག་པ་བྱེད་མཁན་རེད་ཅེས་བརྗོད་ཀྱི་མེད།  འོན་ཀྱང་། ང་ཚོས་རྒྱ་ནག་གི་བཀོལ་ཆས་དེ་དག་ལ་ཡིད་ཆེས་བྱས་ན་ཉེན་ཁ་ཆེན་པོ་ཡོད་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། བཀོལ་ཆས་ཁག་མི་སྒེར་ཕན་ཚུན་བར་འབྲེལ་མཐུད་བྱེད་སྤྱད་ཀྱི་ལམ་ཁ་ལྟ་བུར་བཟོས་ཏེ། སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་མཐུད་དྲ་བ་ཁག་གི་ནང་དུ་སྒེར་གྱི་གསང་བའི་གཞི་གྲངས་རིགས་མཁོ་སྤྲོད་དང་བརྗེ་ལེན་བྱས་ན་ཉེན་ཁ་ཆེ་ལ། ལྷག་པར་བཀོལ་ཆས་གང་རུང་གི་མ་རྩ་འཛུགས་མཁན་དང་། བཟོ་སྐྲུན་མཁན། ཡར་རྒྱས་གཏོང་མཁན་ཚང་མ་རྒྱ་ནག་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་ཚེ། དེ་ལས་ཉེན་ཁ་ཆེ་བ་ཡོད། བཀོལ་ཆས་གང་རུང་ཞིག་ནང་འཇུག་མ་བྱས་པའི་སྔོན་དུ། ཁྱེད་ཀྱིས་གྷོ་གྷིལ་མཉེན་ཆས་ཕབ་ལེན་གྱི་མཛོད་དང་ཀུ་ཤུའི་བིམ་མཛོད་གཉིས་ཀའི་ནང་ནས་བཀོལ་ཆས་དེའི་སྐོར་གྱི་འགྲེལ་བཤད་ལས་སླ་པོའི་ཐོག་ནས་ལྟ་ཞིབ་བྱེད་ཐུབ། 

3.3.3 གསང་སྡོམ་གྱི་དབྱེ་བ། 

དྲ་ལམ་གྱི་འབྲེལ་མཐུད་དང་། དྲ་ཐོག་ཏུ་འཕྲིན་ཐུང་དང་། སྐད། བརྙན་དང་པར་སོགས་གཏོང་བའི་ཆེད་དུ་བཀོལ་ཆས་རིགས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་གྱི་འཛད་སྤྱོད་པ་ཚོས། རང་ཉིད་ཀྱི་གསང་རྒྱ་དང་བདེ་འཇགས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་འདོད་ཡོད། དེའི་རྐྱེན་གྱིས། བཀོལ་ཆས་ཁག་གིས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་གསང་སྡོམ་གྱི་གྲོས་མཐུན་སྐོར་ཧ་གོ་རྒྱུ་གལ་ཆེ། གང་ཡིན་ཞེ་ན། གསང་སྡོམ་གྱི་གྲོས་མཐུན་གྱིས་གཞི་གྲངས་ཇི་ལྟར་འགྲུལ་བཞུད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་མེད་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། བདེ་འཇགས་ཡོད་པའི་དྲ་ལམ་གྱི་འབྲེལ་མཐུད་རིགས་ལ་སྣེ་གཉིས་བར་གྱི་གསང་སྡོམ་(End to End Encryption)གྲོས་མཐུན་ངེས་པར་དགོས་ཀྱི་ཡོད། གསང་སྡོམ་གྱི་གྲོས་མཐུན་འདིའི་ཁོངས་སུ། ཡིག་ཆ་རིགས་ཆ་འཕྲིན་གཏོང་མཁན་གྱི་ཁ་པར་ནས་བཏང་ཚར་བའི་རྗེས་སུ། དེ་ཆ་འཕྲིན་གཏང་ཡུལ་གྱི་ཁ་པར་ནང་མ་འབྱོར་བའི་བར་དུ་གསང་སྡོམ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ལ། ཆ་འཕྲིན་གཏང་ཡུལ་གྱི་ཁ་པར་ཁོ་ནས་གསང་བའི་ལྡེ་མིག་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ཏེ་ཆ་འཕྲིན་གསང་གྲོལ་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། འབྲེལ་མཐུད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་འདིའི་ཁྲོད་དུ།  བཀོལ་ཆས་གང་དེའི་དྲ་བའི་ཞབས་ཞུས་ཀྱང་ཆ་འཕྲིན་གྱི་ནང་དོན་གསང་གྲོལ་བྱེད་པའམ། མི་ཚོས་ཁ་བརྡ་ག་རེ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་མེད་ཀྱི་ནང་དོན་ལྟ་ཀློག་བྱེད་པ་དང་། ཆ་འཕྲིན་གྱི་ནང་དོན་བཀག་སྡོམ་བྱེད་པ་སོགས་རྩ་བ་ནས་བྱེད་མི་ཐུབ། སྐད་འཕྲིན་དང་། བྱ་རྐངཐང(QQ) ལྟ་བུའི་བཀོལ་ཆས་ཁག་གིས་སྣེ་གཉིས་བར་གྱི་གསང་སྡོམ་གྱི་ཚབ་ཏུ།  བརྒྱུད་གཏོང་བང་རིམ་གསང་སྡོམ་(Transport layer encryption)ཟེར་བ་ཞིག་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།  དེའི་དོན་ནི།  ཡི་གེ་རྐྱང་པ་རིགས་ཆ་འཕྲིན་གཏོང་མཁན་གྱི་ཁ་པར་ནས་གཏོང་བའི་སྐབས་སུ་གསང་སྡོམ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། དེ་གཏང་ཡུལ་ལ་མ་འབྱོར་བའི་གོང་དུ། དྲ་བའི་ཞབས་ཞུའི་ནང་ནས་གསང་གྲོལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།  འབྲེལ་མཐུད་ཀྱི་རིགས་འདིའི་ཁྲོད་དུ།  དྲ་བའི་ཞབས་ཞུའི་ངོས་ནས། ཁྱེད་རང་གི་གཞི་གྲངས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་པའི་ཐོག་ནས་ཆ་འཕྲིན་བཀག་སྡོམ་དང་གསང་མྱུལ་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། རང་ཉིད་ཀྱི་གཞི་གྲངས་དང་གླེང་མོལ་རིགས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཐུབ་པའི་ཆེད་དུ། དྲ་ཐོག་གི་འབྲེལ་མཐུད་ཀྱི་གླེང་མོལ་བཀོལ་ཆས་རིགས་ཕབ་ལེན་མ་བྱས་པའི་གོང་དུ། བཀོལ་ཆས་དེས་སྣེ་གཉིས་བར་གྱི་གསང་སྡོམ་གྲོས་མཐུན་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་མེད་ཞིབ་ལྟ་བྱེད་དགོས། སྣེ་གཉིས་བར་གྱི་གསང་སྡོམ་གྱི་ཐབས་ལམ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་བཀོལ་ཆས་ཁག་གི་དཔེ་མཚོན་ནི། བརྡ་རྟགས་(Signal)བཀོལ་ཆས་དང་། ཁམས་རྫས་(Element)བཀོལ་ཆས། འཛོམས་(Zom)བཀོལ་ཆས་སོགས་ཡིན་ལ། བཀོལ་ཆས་འདི་དག་གི་དྲ་བའི་ཞབས་ཞུ་ཡིས། བཀོལ་ཆས་དེ་དག་གི་ནང་དུ་བརྩམས་པའི་ཁྱེད་རང་གི་ཁ་བརྡའམ་གླེང་མོལ་རིགས་གསང་གྲོལ་བྱེད་མི་ཐུབ། 

3.3.4 ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་བཤེར། 

ཁྱེད་རང་གིས་ནང་འཇུག་བྱེད་འདོད་པའི་བཀོལ་ཆས་ཁག་གི་རྒྱབ་ལྗོངས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་བཤེར་བྱེད་རྒྱུ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ། བཀོལ་ཆས་ཁ་ཤས་ལ། མི་སྒེར་གྱི་དྲ་སྟེང་དུ་སྤེལ་བའི་གནས་ཚུལ་དང་། སྒེར་གྱི་གཞི་གྲངས་སོགས་བཀག་སྡོམ་དང་གསང་མྱུལ་བྱས་པའི་ལོ་རྒྱུས་མང་པོ་ཡོད། དཔེར་ན།  སྐད་འཕྲིན་བཀོལ་ཆས་ལ་ཆ་མཚོན་ན། སྐད་འཕྲིན་ནང་དུ་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་སྲིད་གཞུང་གི་ཆེ་མཐོང་དང་མཚན་སྙན་ལ་གནོད་པར་ངོས་འཛིན་བྱས་པའི་འཕྲིན་ཐུང་དང་། སྐད། བརྙན་དང་པར་སོགས་ལྐོག་ནས་གསང་མྱུལ་དང་བཀག་སྡོམ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པའི་ལོ་རྒྱུས་རིང་པོ་ཡོད། བོད་ནང་གི་བོད་པ་ཁག་ཅིག་གིས་སྐད་འཕྲིན་ནང་དུ་བོད་རང་བཙན་དང་། རྒྱ་ནག་ནང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་སྐོར་གླེང་སློང་བྱས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཉེས་འཛུགས་བཙོན་འཇུག་བྱས་ཡོད། དཔེ་མཚོན་གཞན་པ་ཞིག་ནི།   མི་ཁ་ཤས་ཀྱིས་ཕྱི་ལོ ༢༠༡༩-༢༠༢༠་ལོའི་ཧོང་ཀོང་ནང་གི་མང་གཙོའི་ལས་འགུལ་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཁ་ཆེ་ཡུ་གུར་བ་ཚོའི་ཐོག་ཏུ་སྤེལ་བཞིན་པའི་གདུག་རྩུབ་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས་པའི་ཆ་འཕྲིན་གྱི་ནང་དོན་ཁག་ཁྲིག་ཁྲོག་བཀོལ་ཆས་ཀྱི་ནང་དུ་བཀག་སྡོམ་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཁོང་ཚོའི་ཁྲིག་ཁྲོག་གི་ཨང་གྲངས་གཏན་དུ་སྒོ་བརྒྱབ་ཡོད། རང་དབང་(Independent)་གསར་ཁང་གི་རྩོམ་ཡིག་ཅིག་གི་ནང་དུ་འཁོད་པའི་གནས་ཚུལ་གཞིར་བཞག་ན།  ཁྲིག་ཁྲོག་བཀོལ་ཆས་ཁྲིམས་གཏུགས་བྱེད་མཁན་གྱི་ཨ་རིའི་ནང་གི་ཚོགས་སྡེ་ཞིག་གིས། ཁྲིག་ཁྲོག་བཀོལ་ཆས་ཀྱི་ནང་དུ་གསང་མྱུལ་གྱི་མཉེན་ཆས་སྔོན་ཚུད་ནས་བླུགས་ཡོད་པ་མ་ཟད། འཁྱུག་དབྱངས(ཁྲིག་ཁྲོག)་བཀོལ་ཆས་ཀྱིས་འཛད་སྤྱོད་པར་ཤེས་སུ་མ་བཅུག་པའམ། ཡང་ན། འཛད་སྤྱོད་པའི་ཆོག་མཆན་མེད་པའི་ཐོག་ནས། ཁོང་ཚོའི་བརྙན་ཐུང་རིགས་དོ་དམ་དང་སྟངས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པའི་ཉེས་འཛུགས་བྱས་ཡོད། མདོར་བསྡུར་ནས་བཤད་ན། ཁྲིག་ཁྲོག་བཀོལ་ཆས་ཀྱི་ནང་གི་སྤྲོ་སྣང་ལྡན་པའི་བག་ཕེབས་ཀྱི་བརྙན་ཐུང་རིགས་ལ་རིན་དོད་ཆེན་པོ་སྤྲོད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེ་མ་ཟད། ཁྲིམས་གཏུགས་བྱེད་མཁན་གྱི་ཚོགས་སྡེ་དེའི་ཁོངས་ཀྱི་མི་ཞིག་གིས་ཁྲིག་ཁྲོག་ནང་བཟོས་པའི་བརྙན་ཐུང་རིགས་རྒྱ་ནག་ནང་གི་འཕྲུལ་རིག་བཟོ་ཚོང་ཁང་ཆེ་ཤོས་གཉིས་ཏེ། ཐིན་ཞུན་དང་ཨ་ལི་བྷ་བྷ་གཉིས་ཀྱི་དྲ་བའི་ཞབས་ཞུའི་ནང་དུ་བཏང་ཡོད་པའི་ཉེས་འཛུགས་བྱས་ཡོད།

མཐའ་སྡོམ།  བཀོལ་ཆས་ཤིག་ཕབ་ལེན་མ་བྱས་པའི་སྔོན་དུ། བཀོལ་ཆས་དེའི་རྒྱབ་ལྗོངས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་། བཀོལ་ཆས་དེའི་འཛད་སྤྱོད་པའི་གསང་རྒྱ་དང་འབྲེལ་བའི་སྲིད་བྱུས། བཀོལ་ཆས་དེས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་རྡོག་རོལ་བཏང་ཡོད་མེད་དང་། མི་སྒེར་གྱི་གཞི་གྲངས་བཀག་སྡོམ་དང་གསང་མྱུལ་བྱས་པའི་གྱོད་གཞི་ཡོད་མེད་སོགས་ཀྱི་སྐོར་ལ་ཉམས་ཞིབ་བྱེད་དགོས་པའི་རེ་སྐུལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་ཚན་ཁག་གི་དྲ་ངོས་https://blog.tibcert.org/ སུ་ཕྱིན་ཏེ། སྐད་འཕྲིན་དང་།  འཁྱུག་དབྱངས།  འཛུམ(Zoom)་སོགས་སྐད་གྲགས་ཡོད་རུང་། རྙོག་གླེང་མང་བའི་བཀོལ་ཆས་ཁག་ཅིག་གི་འགྲེལ་བཤད་དགྱེས་ཀློག་གནང་རོགས། 

4. བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་ཚོགས་སྡེ་ཁག་ལ་དམིགས་པའི་འཇབ་རྒོལ། 

ཕྱི་ལོ་༢༠༠༧་ནས་བཟུང་། བོད་པའི་ཚོགས་སྡེ་ཁག་ལ་རྒྱ་ནག་གི་ཕྱོགས་ནས་བཏང་བའི་དྲ་ཐོག་གི་དམིགས་གཏད་རང་བཞིན་གྱི་མཉེན་འབུ་སྣ་ཚོགས་འབྱོར་ཡོད་ལ། ང་ཚོས་འཇབ་རྒོལ་དེ་དག་ཐད་ཀར་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་སྲིད་གཞུང་ངམ། ཡང་ན་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གི་བཀོད་ཁྱབ་འོག་བརྩམས་པ་ཡིན་པར་ཡིད་ཆེས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། བདེན་དཔང་གི་ཟུར་སྣེ(Proofpoint) ཟེར་བའི་དྲ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་བཟོ་ལས་ཁང་ཞིག་གི་སྙན་ཐོའི་ནང་དུ།  ཉེ་ལམ། ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་སྐོར་གྱི་ནད་འབུ་ཡོད་པའི་ཟུར་སྣོན་ཡིག་ཆའི་རིགས། བོད་པའི་ཚོགས་སྡེ་ཁག་གི་ཁོངས་ཀྱི་མི་མང་པོའི་ཡིག་ཟམ་ནང་བཏང་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་ཕྱིར་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། ཡིག་ཟམ་རྫུན་མ་དེ་འཛམ་གླིང་འཕྲོད་བསྟེན་ལྷན་ཁང་ལ་བརྫུས་ཡོད་པ་དང་། ཡིག་ཟམ་དེ་དང་སྦྲེལ་བའི་RTF ཟུར་སྣོན་གྱི་ཁོངས་སུ། འཛམ་གླིང་འཕྲོད་བསྟེན་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ངོས་ནས་བཏོན་པའི་ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་སྐོར་གྱི་ཛ་དྲག་གི་གྲ་སྒྲིག་དང་། ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་ལ་ཡ་ལན་སྤྲོད་སྟངས། དེ་བཞིན། ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་གི་བར་བརྒལ་དུས་སྐབས་ཀྱི་ལམ་སྟོན་སོགས་འཁོད་ཡོད། ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་སྐོར་གྱི་ལམ་སྟོན་ཡིག་ཆ་དེ། འཛམ་གླིང་འཕྲོད་བསྟེན་ལྷན་ཁང་གིས་༢༠༢༠་ལོའི་ཟླ་༣་ཚེས་༧་ཉིན་འདོན་སྤེལ་གནང་ཡོད་ཀྱང་། འཇབ་རྒོལ་རང་བཞིན་གྱི་ཟུར་སྣོན་དེ། དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་པས་ཕྱི་ལོ་༢༠༢༠་ལོའི་ཟླ་༣་ཚེས་༡༦་ཉིན་བཏང་ཡོད།  འཇབ་རྒོལ་པས་tseringkanyag@yahoo[.]com་ཡིག་ཟམ་ཁ་བྱང་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ཏེ། རང་ཉིད་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་ཕྱི་དྲིལ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ཆ་འཕྲིན་དྲུང་ཆེར་བརྫུས་ཡོད། (གཤམ་གྱི་པར་རིས་དང་པོར་གཟིགས།) ཡིག་ཟམ་རྫུན་མ་འདི་ངོ་མ་ལྟ་བུར་སྣང་བས། ཡིག་ཟམ་འདིའི་གཞི་རྩའི་ཡོང་ཁུངས་དེ་འཛམ་གླིང་འཕྲོད་བསྟེན་ལྷན་ཚོགས་རེད་འདུག་སྙམ་པའི་ཚོར་བ་སྦྱིན་གྱི་ཡོད། ཉིན་རེར་ཚད་གཞི་ཇེ་མཐོ་དང་གྲངས་ཀ་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་གྱི་སྣང་ཚུལ་འདི་ལ་གཞིགས་པའི་ཐོག་ནས། ཟུར་སྣོན་རིགས་དང་ལོགས་སུ་སྡོད་དང་། མ་བསྣུན་སྔོན་ལ་བསམ་བློ་ཐོངས། ཟེར་བ་ལ་སོགས་པའི་ང་ཚོས་རྒྱས་བཤད་ཟིན་པའི་འཕྲུལ་རིག་བདེ་འཇགས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་ལམ་སྟོན་ཁག་གི་རྗེས་བསྙེག་རྒྱུ་དེ་སྔར་བཞིན་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་པོ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད། 

4.1 བུད་མེད་ཚོགས་པ་དང་བདེ་ལེགས་སྨན་ཁང་གི་ཡིག་ཟམ། (བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་ལམ་སྟོན།)

ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་གི་དུས་སྐབས་སུ། བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གིས་འདི་དང་ཆ་འདྲ་བའི་བརྗོད་བྱ་དམིགས་བཟུང་གི་ཡིག་ཟམ་ཁག་ཅིག་བོད་མིའི་ཚོགས་སྡེའི་ཁོངས་ཀྱི་མི་ཁ་ཤས་ལ་བཏང་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཡོད། གོང་གི་ཡིག་ཟམ་དེ (ོཔར་རིས་གཉིས་པ།) བོད་ཀྱི་བུད་མེད་ལྷན་ཚོགས་ལ་བརྫུས་པའི་ཡིག་ཟམ་ཁ་བྱང་mediabureauin@gmail[.]com འདིའི་ཐོག་ནས། ཕྱི་ལོ་༢༠༢༠་ལོའི་ཟླ་༦་ཚེས་༢༧་ཉིན། བོད་ཀྱི་ཚོགས་པ་སྒྲིག་འཛུགས་ཁག་དང་། གསར་འགྱུར་གྱི་ལས་ཁུངས་ཁག་ལ་བཏང་ཡོད། ཡིག་ཟམ་འདིའི་ཁོངས་སུ། བོད་མི་ཚོར་ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་གིས་གནོད་སྐྱོན་ཚབས་ཆེན་ཐེབས་ཡོད་ལ། དེས་དེས་མེ་མདའ་བཟུང་སྟེ་རྒྱ་ནག་གླེང་བ་ཟེར་བའི་བརྗོད་གཞི་ཅན་གྱི་སྟོན་འགྲེམས་ཟིན་བྲིས (PowerPoint)་ཞིག་ཡོད་པའི་གནོད་ཚབས་ཅན་གྱི་ཟུར་སྣོན་ཞིག་སྦྱར་ཡོད། ཡིག་ཟམ་ཁོངས་ཀྱི་ཟུར་སྣོན་དེ་ཁ་ཕྱེ་ཚེ། “file.dll”ཟེར་བའི་དུར་སའི་མཉེན་འབུ་ཞིག་ “credential.dll ངོ་བོའི་ཐོག་ཁྱེད་ཀྱི་ཡོ་ཆས་ནང་ཕབ་ལེན་བྱས་ཏེ། dalailamatrustindia.ddns[.]net.    ཟེར་བའི་ཁོངས་མིང་མ་ལག་ལ་བཀོད་འདོམས་དང་ཚོད་འཛིན་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་འབྲེལ་མཐུད་(C2 communication)བྱེད་ཀྱི་ཡོད། 

གོང་དང་ཆ་འདྲ་བའི་ཡིག་ཟམ་ཞིག་བདེ་ལེགས་སྨན་ཁང་ལ་བརྫུས་ཏེ་བཏང་ཡོད། དུག་དབྱིབས་ནད་དུག་མུ་མཐུད་ནས་དར་ཁྱབ་འགྲོ་བཞིན་པའི་སྐབས་སུ། མི་ཚང་མས་ཧ་གོ་བའི་ཚོགས་པ་ཞིག་གི་མིང་ཐོག་ནས་ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་སྐོར་གྱི་གནས་ཚུལ་རིགས་གཏོང་བའི་སྐབས་སུ། ཡིག་ཟམ་དེ་རིགས་མི་ཚང་མས་ཁ་འབྱེད་སྲིད། ཆག་འཇིག་གི་གནས་བབ་གོ་སྐབས་སུ་བཟུང་སྟེ། ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་གི་ཁྲོད་དུ་མང་ཚོགས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཐབས་ཀྱི་ལག་དེབ་ཞེས་འཁོད་པའི་ཉྭ་འཛིན་གྱི་ཡིག་ཟམ་དེ། བོད་ཀྱི་གསར་འགྱུར་ལས་རིགས་དང་། གཞུང་འབྲེལ་མ་ཡིན་པའི་ཚོགས་པ་ཁག་ལ་བཏང་ཡོད། ཡིག་ཟམ་དེའི་ཁོངས་སུ་ཚེར་བརྒྱབ་པའི་ཟུར་སྣོན་ཡིག་ཆ་ཞིག་ཡོད་ལ། དེའི་ནང་དོན་ཡང་ངོ་མ་ལྟ་བུར་སྣང་སྲིད།  འོན་ཀྱང་། ག་དུས་ཡིན་ཡང་རང་ཉིད་ཀྱིས་ཁ་འབྱེད་འདོད་ཡོད་པའི་ཟུར་སྣོན་དང་འབྲེལ་ཐག་རིགས། ཁྱེད་ཀྱི་ཡིད་ཆེས་ཡོད་སའི་ཁུངས་ལྡན་གྱི་ཡོངས་ཁུངས་ཡིན་མིན་ཁག་ཐེག་ཏན་ཏིག་བྱེད་དགོས། 

ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་གི་བརྗོད་གཞི་དང་འབྲེལ་བའི་འཇབ་རྒོལ་འདི་ལ་དབྱེ་ཞིབ་བྱེད་ཐབས་བྲལ་ཡོད། གང་ཡིན་ཞེ་ན།  མཉེན་འབུ་འདི་གྷོ་གྷོལ་བཟོ་ཚོང་ཁང་རང་ངོས་ནས་ཉེན་ཚབས་ལྡན་པར་ངོས་འཛིན་བྱས་ཏེ་སྔོན་ཚུད་ནས་བཀག་འགོག་བྱས་ཡོད།  འོན་ཀྱང་། ང་ཚོས་འདི་ནི་བོད་པའི་ཚོགས་སྡེ་ཁག་ལ་དམིགས་པའི་འཇབ་རྒོལ་ལས་འགུལ་གྱི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།  རྒྱུ་མཚན་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན།   mediadureau.in@gmail[.]com ཟེར་བའི་ཡིག་ཟམ་ཁ་བྱང་འདི། ཞིབ་བཤེར་སྙན་ཐོ(Proofpoint report)་ནང་བཏོན་པའི་ཡིག་ཟམ་ཚང་མའི་ཁོངས་ནས་མཐོང་ཡོད་ལ། དམིགས་བཟུང་གི་ཡིག་ཟམ་ཚང་མའི་བུ་ཡིག་( cc:)གི་ནང་དུའང་མཐོང་ཐུབ་ཡོད། ཡིག་ཟམ་ཁ་བྱང་འདི། ཕྱི་ལོ་༢༠༡༩་ལོའི་ཟླ་༡་པོའི་ནང་དུ། བཙན་བྱོལ་བྱི་བ་(ExileRAT)ཟེར་བའི་མཉེན་འབུ་ཞིག་གཏོང་བའི་ཆེད་དུ།  PPSX ཟུར་སྣོན་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ཡོད་པའི་དམིགས་གཏད་རང་བཞིན་གྱི་འཇབ་རྒོལ་ཞིག་གི་ཁྲོད་དུའང་དོ་སྣང་བྱུང་ཡོད།

བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་དོན་རྐྱེན་ལ་ཡ་ལན། 

གོང་སྨྲོས་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་ཁག་(བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གིས་དེ་དག་གི་ཁྲོད་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་ཤེས་གཉིས་རྟོགས་བྱུང་ཡོད)ལ་ཡ་ལན་སྤྲོད་པར། ང་ཚོའི་འཕྲུལ་རིག་བདེ་འཇགས་སྐུ་ཚབ་ཀྱིས། ཡིག་ཟམ་རྫུན་མ་ཁག་གི་ཆེད་དུ་ཚོགས་པ་བྱེ་བྲག་པའི་མིང་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ཡོད་སའི་འབྲེལ་ཡོད་ཚོགས་པ་ཁག་ལ་ལམ་སྟོན་གནང་སྟེ།  ཡིག་ཟམ་རྫུན་མ་འབྱོར་ཡུལ་གྱི་མི་སྒེར་དང་ཚོགས་པ་ཁག་གིས་ཡིག་ཟམ་དེ་ཁ་འབྱེད་མི་རུང་བ་དང་། ལྷག་པར་དུ། ཡིག་ཟམ་དེའི་ཁོངས་ཀྱི་འབྲེལ་ཐག་དང་ཟུར་སྣོན་གྱི་སྒང་དུ་བསྣུན་མི་རུང་བའི་བརྡ་ལན་ཕུལ་ཡོད། དེ་མ་ཟད། ང་ཚོས་ཡིག་ཟམ་དེའི་སྐོར་གྱི་ཞིབ་ཕྲའི་གནས་ཚུལ་སྐོར་ལ་གང་ཐུབ་ཀྱི་སྒོ་ནས་དབྱེ་ཞིབ་ཞིབ་ཚགས་བྱས་ཡོད། ད་དུང་། ང་ཚོས་འཇབ་རྒོལ་འདིའི་རིགས་ཀྱིས་དམིགས་འབེན་དུ་བཟུང་ཡོད་སྲིད་པར་དོགས་པ་ཡོད་སའི་བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་ཚོགས་མིའི་ཁོངས་ཀྱི་མི་སེར་ཚོགས་སྡེ་ཁག་ལ་འབྲེལ་བ་བྱས་ཏེ། འཇབ་རྒོལ་དེའི་སྐོར་ལ་བརྡ་ལན་སྤྲད་ཡོད་པ་མ་ཟད། འཇབ་རྒོལ་དེ་ལ་གཡོལ་བའི་ཐབས་ལམ་ཁག་ཀྱང་ངོ་སྤྲོད་བྱས་ཡོད། དེ་སྔོན་གྱི་འཇབ་རྒོལ་ཁག་བརྒྱུད་ནས་ཤེས་ཐུབ་པ་ལྟར། བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཧྲིལ་པོ་འཇབ་རྒོལ་གྱི་དམིགས་འབེན་དུ་བཟུང་ཡོད་པས། ཚོགས་པ་བྱེ་བྲག་གཅིག་དམིགས་འབེན་དུ་བཟུང་བའི་སྐབས་སུ། ཚོགས་པ་གཞན་དག་ཀྱང་དམིགས་འབེན་དུ་བཟུང་ཡོད་ངེས། དེར་བརྟེན། འཇབ་རྒོལ་གྱི་གནས་ཚུལ་རིགས་བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་ལ་ཡར་ཞུ་བྱེད་རྒྱུ་དེ་ཧ་ཅང་གཙོ་གལ་ཆེ། གང་ཡིན་ཞེ་ན། འཇབ་རྒོལ་གྱི་གནས་ཚུལ་རིགས་ང་ཚོར་ཡར་ཞུ་བྱས་པ་ཡིན་ན། དེས་ང་ཚོར་ཚོགས་པ་གཞན་ཁག་ལ་གནོད་ཚབས་ཆེ་བའི་ཡིག་ཟམ་ནང་གི་འཇབ་རྒོལ་གྱི་སྐོར་ལ་དུས་ཐོག་ཏུ་ཉེན་བརྡ་ཕུལ་བར་རོགས་པ་བྱེད་ཐུབ། དངོས་ཡོད་ཀྱི་ཐོག་ནས་བརྗོད་ན། ང་ཚོས་ཞིབ་བཤེར་སྙན་ཐོ(Proofpoint report)་ཁོ་ན་བརྒྱུད་ནས་མ་གཏོགས་ “tseringkanyag@yahoo[.]com”ཡིག་ཟམ་རྫུན་མའི་སྐོར་གོ་ཐོས་བྱུང་མེད་པས།  གནད་དོན་འདིས་བོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ནས་དྲ་ཐོག་གི་ཉེན་ཁ་དང་འབྲེལ་བའི་དོན་རྐྱེན་ཁག་ཕན་ཚུན་ལ་བརྒྱུད་གཏོང་དང་ཡར་ཞུ་མང་བ་བྱེད་དགོས་པ་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད་ལ། དེ་ལྟར་བྱས་ན། ད་གཟོད་ ང་ཚོས་ཕན་ཚུན་སྲུང་སྐྱོབ་ཡག་པོ་བྱེད་ཐུབ། 

གོང་དུ་ཞུས་ཟིན་པ་ལྟར། ད་ཆར་རྒྱུན་མཐུད་པའི་དྲ་ཐོག་གི་འཇིག་ཉེན་ཡོད་སྟབས། འཇབ་རྒོལ་དེ་རིགས་ལ་གཡོལ་ཆེད། འཕྲུལ་རིག་ཉེན་སྲུང་གི་ལག་ལེན་ཡག་ཤོས་ཁག་མུ་མཐུད་ནས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་རྒྱུ་དེ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་པོ་ཆགས་ཡོད།  དང་པོ། ཁྱེད་ཀྱིས་ག་དུས་ཡིན་ཡང་མ་བསྣུན་སྔོན་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་དགོས། ངོ་མི་ཤེས་པའི་མི་ཞིག་གི་ཕྱོགས་ནས་ཡིག་ཟམ་ཞིག་འབྱོར་བའི་སྐབས་སུ། ག་དུས་ཡིན་ཡང་། ཡིག་ཟམ་གྱི་ཁ་བྱང་ཁུངས་སྐྱེལ་བྱེད་རྒྱུ་གལ་ཆེ་ལ། ཡིག་ཟམ་གཏོང་མཁན་དེ་ཁྱེད་རང་གིས་ཡིད་ཆེས་བྱ་སའི་མི་ཞིག་ཡིན་པ་ཁག་ཐེག་བྱེད་དགོས། དེ་མ་ཟད།  དུས་རྒྱུན་དུ་འབྲེལ་ཐག་རིགས་ལ་གཟབ་དགོས་ལ། འབྲེལ་ཐག་ཅིག་གི་སྒང་དུ་མ་མནན་པའི་སྔོན་ལ། ཁྱེད་ཀྱིས་འབྲེལ་ཐག་དེ་ངོ་བཤུས་བརྒྱབ། དེ་ནས་https://virustotal.com དྲ་ངོས་སུ་བླུགས་ཏེ་ཞིབ་བཤེར་བྱས་ན། དེའི་ཁོངས་སུ་གནོད་ཚབས་ཆེ་བའི་མཉེན་འབུ་ཡོད་མེད་ཁུངས་སྐྱེལ་བྱེད་ཐུབ། 

ལག་ལེན་ཡག་ཤོས་ཁོངས་ཀྱི་གལ་ཆེ་ཤོས་གཅིག་ནི། ཟུར་སྣོན་རིགས་དང་ལོགས་སུ་བསྡད་རྒྱུ་དེ་རེད། Word ཡིག་ཚགས་དང་། PDF ཡིག་ཆ། དེ་མིན་གྱི་རྣམ་པ་གཞན་པའི་ནང་དུ་ཡོད་པའི་ཟུར་སྣོན་རིགས་གནོད་ཚབས་ཆེ་བའི་མཉེན་ཆས་དང་སྦྲེལ་ཏེ་གོ་ལག་རང་བཞིན་དུ་བསྒྱུར་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་ལ། ཟུར་སྣོན་རིགས་ཁ་འབྱེད་དུ་འཇུག་པའི་བྱེད་ཐབས་དེ་བེད་སྤྱད་དེ་ཁྱེད་རང་གི་རྩིས་འཕྲུལ་ནང་དུ་ནད་འབུ་བགོ་ཡི་ཡོད། གནས་ཚུལ་རིགས་བརྒྱུད་སྐུར་བྱེད་སྟངས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ཡག་ཤོས་གཞན་ཞིག་ནི། ཟུར་སྣོན་གྱི་ཚབ་ཏུ། གྷོ་གྷིལ་སྐུལ་ཆས་(Google Drive)བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་རྒྱུ་དེ་རེད། གྷོ་གྷིལ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་ངོས་ནས་གྷོ་གྷོལ་ཡིག་ཟམ་ཁ་བྱང་རེ་རེ་ལ་རིན་མེད་ཀྱི་ཤོངས་ཚད 15 GB་མཁོ་སྤྲོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པས། ཡིག་ཆའི་རིགས་གྷོ་གྷིལ་སྐུལ་ཆས་ཀྱི་ནང་དུ་ཡར་འཇུག་བྱས་ཏེ། ཁྱེད་རང་གི་ཚོགས་པའི་ཕྱི་ནང་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་མི་ཁག་ལ་བརྒྱུད་སྐུར་བྱེད་ཆོག  འཕྲུལ་རིག་ཉེན་སྲུང་གི་ལག་ལེན་ཡག་ཤོས་གཞན་ཁག་གི་སྐོར་རྒྱས་པ་ཧ་གོ་འདོད་ཡོད་ཚེ། ང་ཚོའི་ཤེས་བྱའི་གཏེར་མཛོད་https://learn.tibcert.org/ དྲ་ངོས་སུ་ཕེབས་རོགས། 

4.2 བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་འབྲེལ་ཡོད་ཚོགས་པ་ཞིག་གི་ཐོག་ཏུ་ཆུ་ཁུང་ཟེར་བའི་འཇབ་རྒོལ་བརྩམས་ཡོད། (ཐབས་ལམ།)

བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་དུས་དེབ་འདོན་ཐེངས་བཞི་པའི་ནང་དུ། ང་ཚོས་ཆུ་ཁུང་འཇབ་རྒོལ་ནི་བདེ་འཇགས་ལ་རྒོལ་བའི་བྱེད་ལས་ཤིག་ཡིན་ལ། བྱེད་ལས་དེའི་ཁྲོད་དུ། འཇབ་རྒོལ་པས་ཚོགས་སྡེ་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་(དཔེར་ན། བོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ལྟ་བུ།)གི་ཁོངས་ཀྱི་མི་ཚོས་ནམ་རྒྱུན་ལྟ་ཀློག་བྱ་སའི་དྲ་ཚིགས་ལ་ནད་འབུ་བགོས་ཏེ། ཆེད་དམིགས་ཀྱི་འཛད་སྤྱོད་པ་ཁག་ཅིག་ངན་བསླུ་བྱེད་པར་འབད་རྩོལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ཅེས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཡོད། ཟླ་༣་པའི་ནང་དུ། ང་ཚོའི་ཚོགས་མི་ཞིག་འཇབ་རྒོལ་དེ་ལྟ་བུའི་གནོད་འཚེ་ཕོག་ཡུལ་དུ་གྱུར་ཡོད། འཇབ་རྒོལ་དེའི་ཁྲོད་དུ། ཡོ་ཆས་ཀྱི་འཆར་ངོས་སུ། Flash Player མཉེན་ཆས་ཐོན་གསར་ཤོས་ནང་འཇུག་བྱེད་དགོས་པའི་བརྡ་ལན་འབྱོར་ཡོད་པ་དང་། ཚོགས་མི་ལས་བྱེད་ཅིག་གིས་བརྡ་ལན་དེའི་སྒང་དུ་བསྣུན་དུས། དེའི་ཁོངས་སུ་བསྐུངས་པའི་མཉེན་འབུ། དྲ་བ་གཅིག་ལ་མཐུད་ཡོད་པའི་ལས་བྱེད་གཞན་ཚང་མའི་རྩིས་འཕྲུལ་གྱི་ནང་དུ་ཁྱབ་ཡོད། 

བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་གི་དོན་རྐྱེན་ལ་ཡ་ལན་དང་། དེའི་འབྲེལ་གྱི་ཐབས་ལམ་ཁག

ཟླ་༦་པའི་ནང་དུ། ང་ཚོས་ནད་འབུ་འགོས་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་་སྐོར་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བས། ང་ཚོའི་ཡ་ལན་རུ་ལག་དེ་མ་ཐག་ནད་འབུ་འགོས་ཡོད་སའི་ཚོགས་མིའི་ལས་ཁུངས་ལ་ཕྱིན་ཏེ། ཚོགས་པ་དེའི་ལས་ཁུངས་ནང་གི་རྩིས་འཕྲུལ་ཚང་མར་གཙང་བཤེར་བྱས་པ་ལ་སོགས་པའི་དགོས་ངེས་ཀྱི་བྱེད་ལས་སྣ་ཚོགས་བརྩམས་ཡོད། གཙང་བཤེར་གྱི་བརྒྱུད་་རིམ་ཁྲོད་དུ། ཧ་ལམ་རྩིས་འཕྲུལ་ཚང་མའི་ཁོངས་སུ། མཉེན་འབུ་རིགས་གཅིག་ཁྱབ་ཡོད་པ་ང་ཚོས་གསལ་པོ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཡོད། ང་ཚོའི་རུ་ཁག་གིས་རྩིས་འཕྲུལ་དེ་དག་གི་ཁོངས་ནས་མཉེན་འབུ་ཕྱིར་བཏོན་རྗེས། མ་འོངས་པའི་དཔྱད་ཞིབ་ཀྱི་ཆེད་དུ།  མཉེན་འབུ་དེ་སྐུལ་ཆས་གཞན་པ་ཞིག་གི་ཁོངས་སུ་ཉར་ཚགས་བྱས་པ་ཡིན། 

འཇབ་རྒོལ་འདིའི་རིགས་ཀྱི་གནོད་འཚེ་ཕོག་ཡུལ་དུ་མི་འགྱུར་བའི་ཆེད་དུ། ཚོགས་པ་ཚང་མའི་ལས་བྱེད་ཁག་ཚོས་འཕྲུལ་རིག་བདེ་འཇགས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་ཤེས་བྱ་ཁག་ཧ་གོ་བར་བྱེད་རྒྱུ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ།  གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཁྱེད་རང་གིས་ནོར་འཁྲུལ་ཆུང་ཆུང་ཞིག་བཟོས་རུང་དེས་ཁྱེད་རང་གི་ཚོགས་པར་གྱོང་གུད་ཆེན་པོ་བཟོ་སྲིད། བསྐྱར་དུ་ཞུ་རྒྱུར། འཇབ་རྒོལ་གྱི་གནས་སྟངས་དེ་འདྲར་གཡོལ་བའི་གནད་ཀྱི་དམ་པ་ནི་མ་བསྣུན་སྔོན་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་རྒྱུ་དང་། རྒྱུས་མེད་པའི་འབྲེལ་ཐག་རིགས་སམ། རྒྱུ་རྐྱེན་ཡང་དག་མེད་པར་ཡོ་ཆས་ཀྱི་འཆར་ངོས་སུ་མངོན་འོང་བའི་བརྡ་ལན་རིགས་ལ་གཟབ་རྒྱུ་གལ་ཆེན་པོ་ཡིན་པ་ཡིད་ལ་དྲན་པར་བྱེད་རྒྱུ་དེ་རེད། གལ་ཏེ། ཁྱེད་ཀྱིས་རང་ཉིད་ལ་འཇབ་རྒོལ་དེ་འདྲ་ཐེབས་ཡོད་ངེས་པའི་དོགས་པ་ཡོད་པའམ།  ཡིག་ཟམ་རྫུན་མ་དེ་འདྲ་འབྱོར་ཚེ། དྲ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་དང་འབྲེལ་བའི་གནད་དོན་ཁག་སེལ་བའི་ཆེད་དུ།  བོད་ཀྱི་གློག་ཀླད་ཛ་དྲག་གྲ་སྒྲིག་ཚན་ཁག་support@tibcert.org ལ་འབྲེལ་གཏུག་གནང་རོགས། ད་དུང་། དྲ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་ལག་ལེན་ཡག་ཤོས་ཁག་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་པར། ང་ཚོའི་དྲ་ངོས་འདིར་https://tibetaction.net/digitalsecurity/onlinesecurity/ ཁུངས་གཏུགས་རོགས། 

4.3.1 ལས་འགུལ་གསང་མྱུལ(ActionSpy)གྱི་སྐོར། 

སའི་གོ་ལའི་ཨེམ་ཕོ་ས་འཇབ་རྒོལ་ཚན་ཁག་( Earth Empusa threat group)གམ། མིང་གཞན་ལ་དུག་ལྡན་རྫིང་ཉྭ་དང་སྡང་མིག(POISON CARP/Evil Eye)་ཞེས་འབོད་པ་དེ་ནི། དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་ཚན་ཁག་ཅིག་ཡིན་ལ། དེས་ཨན་ཌོ་ཡོ་ཆས་ཀྱི་ནང་དུ་ལས་འགུལ་གསང་མྱུལ(ActionSpy)ཟེར་བའི་གསང་མྱུལ་དྲ་འབུ་ཁྱབ་སྤེལ་གཏོང་བཞིན་ཡོད། ཕྱི་ལོ་༢༠༢༠་ལོའི་དཔྱིད་ཀར། འཕེལ་ཕྱོགས་ཚན་རྩལ(Trend Micro) ཟེར་བའི་གཞི་གྲངས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་དྲ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་ལས་གཞི་སྣེ་ཁྲིད་མཁན་གྱི་བཟོ་ལས་ཁང་ཞིག་གི་ངོས་ནས། མཉེན་འབུ་གསར་པ་ཞིག་གིས་ཤར་ཏུར་ཀི་སི་ཐན་དང་། ཏུར་ཀེ། བཙན་བྱོལ་བོད་མི། ལྷག་པར་དུ། ཉེ་བའི་ཆར། ཐེ་ཝན་སོགས་ཀྱི་ནང་གི་ཨན་ཌོ་ཡོ་ཆས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་ཚོ་དམིགས་འབེན་དུ་འཛིན་གྱི་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཡོད། འཇབ་རྒོལ་ཚན་ཁག་དེས་དེ་སྔོན་ཆུ་ཁུང་འཇབ་རྒོལ་རྩོམ་གྱི་ཡོད་པ་ཡོངས་གྲགས་ཡིན་ཀྱང་། ཐེངས་འདིར། ཉྭ་འཛིན་གྱི་འཇབ་རྒོལ་བེད་སྤྱད་དེ། གནོད་འཚེ་ཕོག་ཡུལ་གྱི་ཡོ་ཆས་ཁོངས་སུ་མཉེན་འབུ་བླུགས་ཡོད། 

འཕེལ་ཕྱོགས་ཚན་རྩལ(Trend Micro) བཟོ་ལས་ཁང་གི་ཟླ་༦་པའི་ནང་དུ་བཏོན་པའི་སྙན་ཐོ་ཞིག་གི་ནང་དུ། ལག་ཐོགས་ཁ་པར་ནང་དུ་ནད་འབུ་བགོ་མཁན་གྱི་མཉེན་འབུ་དེ། ཀུ་ཤུ་ཁ་པར་ནང་དུ་ནད་འབུ་བགོ་མཁན་གྱི་སའི་གོ་ལའི་ཨེམ་ཕོ་ས་འཇབ་རྒོལ་ཚན་ཁག་( Earth Empusa threat group)དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་དང་། དེས་ཕྱི་ལོ་༢༠༡༦་ནས་བཟུང་། བོད་དང་ཤར་ཏུར་ཀི་སི་ཐན(ཡུ་གུར) སོགས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཁག་དམིགས་འབེན་དུ་བཟུང་སྟེ། རྒྱུན་མ་ཆད་པར་ཨན་ཌོ་ཡོ་ཆས་ནང་དུ་ལས་འགུལ་གསང་མྱུལ(ActionSpy)་དྲ་འབུ་ཁྱབ་སྤེལ་གཏོང་གི་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་སོང་ཞེས་འཁོད་ཡོད། 

ཕྱི་ལོ་༢༠༢༠་ལོའི་ཟླ་༤་ནང་། ང་ཚོས་བོད་ནང་དུ་དར་ཁྱབ་ཆེ་བའི་ཨན་ཌོ་ནང་གི་བརྙན་ཐུང་བཀོལ་ཆས་ཤིག་གི་ཕབ་ལེན་གྱི་དྲ་ངོས་སུ་བརྫུས་པའི་ཉྭ་འཛིན་གྱི་དྲ་ངོས་ཤིག་དོ་སྣང་བྱུང་ཡོད། ཉྭ་འཛིན་གྱི་དྲ་ངོས་དེ་ཕྱོགས་གསུམ་པའི་དྲ་ལམ་ཚོང་ཁང་ནས་ངོ་བཤུས་བརྒྱབ་པ་ལྟར་སྣང་བ་དེ། གཅིག་བྱས་ན། སའི་གོ་ལའི་ཨེམ་ཕོ་ས་འཇབ་རྒོལ་ཚན་ཁག་གིས་བཟོས་ཡོད་སྲིད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། དྲ་ངོས་དེར་བཅུག་ཡོད་པའི་གནོད་ཚབས་ཅན་གྱི་མ་ཡིག་ཅིག་འཇབ་རྒོལ་ཚན་ཁག་དེར་དབང་བའི་ཁོངས་མིང་མ་ལག་གི་སྟེང་དུ་ཉར་ཚགས་བྱས་ཡོད། དྲ་ངོས་དེ་ནས་ཕབ་ལེན་བྱས་པའི་ཨན་ཌོ་བཀོལ་ཆས་དེར་ཞིབ་བཤེར་བྱེད་དུས། ང་ཚོས་ལས་འགུལ་གསང་མྱུལ་(ActionSpy)རྙེད་སོན་བྱུང་ཡོད།  ཟླ་༤་པའི་ཟླ་མཇུག་ཏུ། འཕེལ་ཕྱོགས་ཚན་རྩལ(Trend Micro) བཟོ་ལས་ཁང་གིས་ScanBox དང་།  BeEF frameworks་ནང་འཇུག་བྱེད་པའི་ཆེད་དུ། གནོད་ཚབས་ཅན་གྱི་ཡི་གེ་བླུགས་ཡོད་པའི་ཉྭ་འཛིན་གྱི་དྲ་ངོས་གཞན་པ་ཞིག་རྙེད་སོན་བྱུང་ཡོད། གནས་ཚུལ་བརྗོད་གསལ་ལྟར་ན། དྲ་ངོས་འདི་ཡང་སའི་གོ་ལའི་ཨེམ་ཕོ་ར་འཇབ་རྒོལ་ཚན་ཁག་ལ་དབང་བའི་ཁོངས་མིང་མ་ལག་གི་སྟེང་དུ་ཡོད་འདུག  

4.3.2 དེའི་བྱེད་ལས་རྩོམ་སྟངས། མ་ལག་གྲུབ་ཚུལ།

འཕེལ་ཕྱོགས་ཚན་རྩལ་བཟོ་ལས་ཁང་གི་སྙན་ཐོ་དེས། ཞིབ་ཕྲའི་གནས་ཚུལ་བཀོད་མེད་རུང་། དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་དེ་དར་ཁྱབ་ཆེ་བའི་བོད་པའི་བརྙན་ཐུང་བཀོལ་ཆས་ཤིག་ལ་བརྫུས་ཡོད་པ་བསྟན་ཡོད། དེ་མ་ཟད།  མཉེན་འབུ་དེས་རྟོག་བཟོས་བཀོལ་ཆས་ཀྱི་རོགས་འདེགས་བརྒྱུད་དེ། ཨེ་ཁི་རན་(Ekran)ཟེར་བའི་ཡུ་གུར་བའི་བརྙན་ཐུང་བཀོལ་ཆས་ལའང་བརྫུས་ཏེ། བཀོལ་ཆས་ངོ་མའི་མཐོང་སྣང་དང་ཁྱད་ཆོས་གཅིག་པ་བསྐྲུན་ཡོད་ཚོད་འདུག ད་དུང་དེའི་སྒང་ལ། མཉེན་འབུ་དེ་བྷང་གིལ(Bangcle) ཟེར་བའི་ཁ་པར་ནང་གི་བཀོལ་ཆས་ཀྱི་བདེ་འཇགས་མཁོ་སྤྲོད་བྱེད་མཁན་གྱི་བཀོལ་ཆས་ཤིག་གིས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་ཡོད་པ་རེད། བྷང་གིལ་གྱིས་འཇབ་རྒོལ་དང་། ཕྱི་ནང་སློག་པ། བསྐྱར་ཐུམ་རྒྱག་པ། འཁོར་བསྐྱོད་སྐབས་ཁ་སྣོན་རྒྱག་པ་སོགས་པའི་བྱེད་ལས་ཁག་བཀག་འགོག་བྱེད་པའི་ཆེད་དུ། བཀོལ་ཆས་ཁག་གསང་སྡོམ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ལ། དེས་བཀོལ་ཆས་ཁག་ལ་རོགས་པ་བྱས་ཏེ། སོར་གནས་དབྱེ་ཞིབ་དང་བརྟག་དཔྱད་ཁག་ལ་གཡོལ་དུ་འཇུག་གི་ཡོད། 

ལས་འགུལ་གསང་མྱུལ་གྱིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁ་པར་ཡོ་ཆས་ཀྱི་ངོ་རྟགས (IMEI)དང་། ཁ་པར་ཨང་གྲངས། བཟོ་སྐྲུན་བྱེད་མཁན། གློག་རྫས་ཀྱི་གནས་བབ་ལ་སོགས་པའི་ཡོ་ཆས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་གནས་ཚུལ་ཁག་བསྡུ་རུབ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ནས་དེ་དག་ C&C་དྲ་བའི་ཞབས་ཞུའི་ཁོངས་སུ་གཏོང་གི་ཡོད། དེ་དག་RSA ཡིས་གསང་སྡོམ་བྱས་ཡོད་མ་ཟད། འབྲེལ་མཐུད་ཁག་སྐར་ཆ་༣༠་རེའི་ནང་དུ་HTTP་དྲ་བའི་གན་ཆིངས་བརྒྱུད་ནས་རྩོམ་གྱི་ཡོད། 

4.3.3 དམིགས་འབེན་དང་ཤུགས་རྐྱེན། 

Module Name དཔེ་དུམ་གྱི་མིང་།	འགྲེལ་བཤད།
Location ས་གནས།	ཡོ་ཆས་ཀྱི་ས་གནས་ཀྱི་འཕྲེད་ཐིག་དང་གཞུང་ཐིག་ལ་ལྟ་བ།
Geo ས་ཆ།	ས་ཁོངས་དང་གྲོང་ཁྱེར། རྫོང་། ལམ་མདོའི་ཁ་བྱང་ལ་ལྟ་བ།
Contacts འབྲེལ་ཐོ།	འབྲེལ་ཐོའི་གནས་ཚུལ་ལ་ལྟ་བ།
Calling ཁ་པར་གཏོང་བ།	ཁ་པར་བཏང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ལྟ་བ།
SMS འཕྲིན་ཐུང་།	འཕྲིན་ཐུང་ལ་ལྟ་བ།
Net trace དྲ་བའི་ཤུལ་རྗེས།	བཤེར་ཆས་ཀྱི་མཚམས་རྟགས་ཁག་ལེན་པ།
Software མཉེན་ཆས།	ནང་འཇུག་བྱས་པའི་བཀོལ་ཆས་སྐོར་ལ་ལྟ་བ།
Process བརྒྱུད་རིམ།	འཁོར་བསྐྱོད་བརྒྱུད་རིམ་གྱི་གནས་ཚུལ་ལེན་པ།
wifi connect སྐུད་མེད་དྲ་བར་མཐུད་པ།	ཁ་པར་སྐུ་མེད་དྲ་བ་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་ལ་མཐུད་དུ་འཇུག་པ།
wifi disconnect སྐུད་མེད་དྲ་བ་གཅོད་པ།	ཁ་པར་སྐུ་མེད་དྲ་བ་དང་མཐུད་མཚམས་འཇོག་ཏུ་འཇུག་པ།
wifi list སྐུད་མེད་དྲ་བའི་ཐོ་གཞུང་།	སྐུད་མེད་དྲ་བ་ཡོད་ཚད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ལ་ལྟ་བ།
dir	གསོག་བྱང་ནང་དུ་ཉར་ཚགས་བྱས་ཡོད་པའི་ཡིག་ཆ་རིིགས་ཤིག་སྟེ། txt, jpg, mp4, doc, xls་སོགས་བསྡུ་རུབ་བྱེད་པ།
File ཡིག་ཆ།	ཡོ་ཆས་ཀྱི་ཁོངས་ནས་ཡིག་ཆའི་རིགས་དྲ་བའི་ཞབས་ཞུའི་སྟེང་དུ་ཡར་འཇུག་བྱེད་པ།
Voice སྐད།	ཁོར་ཡུག་སྒྲ་ལེན་པ།
Camera པར་ཆས།	པར་ཆས་བརྒྱུད་ནས་པར་ལེན་པ།
Screen འཆར་ངོས།	འཆར་ངོས་པར་ལེན་པ།
WeChat སྐད་འཕྲིན།	སྐད་འཕྲིན་གྱི་དཀར་ཆག་གྲུབ་ཚུལ་གྱི་གནས་ཚུལ་ལེན་པ།
wxfile	སྐད་འཕྲིན་ནང་ནས་གཏོང་ལེན་བྱས་པའི་ཡིག་ཆ་ལ་ལྟ་བ།
wxrecord	སྐད་འཕྲིན་དང་། བྱ་རྐང་ཐང་། WhatsApp  Viber ནང་གི་གླེང་མོལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ལྟ་བ།

རེའུ་མིག་དང་པོ། : འཕེལ་ཕྱོགས་ཚན་རྩལ་གྱི་སྙན་ཐོ་ལས་ཐོན་པའི་ལས་འགུལ་གསང་མྱུལ་གྱིས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་པའི་དཔེ་དུམ།(Modules supported by ActionSpy)

གོང་དུ་ཞུས་ཟིན་པ་བཞིན། འཇབ་རྒོལ་ཚན་ཁག་དེས་བོད་པ་དང་ཡུ་གུར་བ། ཏུར་ཀེ། ཐེ་ཝན་སོགས་ཀྱི་མི་མང་དམིགས་འབེན་དུ་བཟུང་བའི་ཐོག་ནས། གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་དེ་དག་གི་གནས་ཚུལ་རྐུ་འཁྱེར་བྱེད་ཆེད། ཁོང་ཚོའི་ཡོ་ཆས་ཀྱི་ནང་དུ་མཉེན་འབུ་ནང་འཇུག་བྱེད་དུ་བཅུག་ཡོད། ད་དུང་། འཇབ་རྒོལ་པས་མཉེན་འབུ་དེ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་པའི་ཐོག་ནས། གནོད་འཚེ་ཕོག་ཡུལ་གྱི་གང་ཟག་གི་གཞུང་སྒེར་གཉིས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཁག  དཔེར་ན། པིར་མིང་དང་། གླེང་མོལ་གྱི་ནང་དོན། སྐད་འཕྲིན་དང་། WhatsApp དེ་བཞིན།  Viber་དང་དེ་མིན་གྱི་བཀོལ་ཆས་ནང་གི་གླེང་མོལ་གྱི་དུས་ཡུན་སོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ལེན་གྱི་ཡོད། དམིགས་བཀར་གྱི་ཚོགས་སྡེ་ཁག་ཅིག་དམིགས་སུ་བཟུང་ཡོད་པའི་ཆ་ནས། འཇབ་རྒོལ་དེའི་རྒྱབ་ལྗོངས་སུ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཀུན་སློང་ཡོད་པར་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཆོག  ཡིན་ནའང་། སའི་གོ་ལའི་ཨེམ་ཕོ་ས་འཇབ་རྒོལ་ཚན་ཁག་གིས་ལས་འགུལ་གསང་མྱུལ་གྱི་མཉེན་འབུ་བཀོལ་བའི་ཐོག་ནས་བསྡུ་རུབ་བྱས་པའི་གཞི་གྲངས་དེ་དག་ལ་ཅི་ཞིག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་མེད་མིག་སྔར་གསལ་ཁ་གང་ཡང་མེད། 

5. འཕྲུལ་རིག་བདེ་འཇགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཁ་གསབ། 

5.1.1   5G དྲ་བས་ཆ་འཕྲིན་བཀག་སྡོམ་དང་གསང་མྱུལ་གྱི་ཐོག་ཏུ་བསྐྲུན་པའི་ཤུགས་རྐྱེན། 

5G དྲ་བ་ནི་སྐུད་མེད་དྲ་བའི་འཕྲུལ་ཆས་ཐོན་རིམ་ལྔ་པ་དེ་ཡིན། དྲ་བ་གསར་པ་འདི་4G LTE དྲ་བ་དང་བསྡུར་ན་མགྱོགས་པོ་ཡོད་ལ། དེའི་ཕབ་ལེན་གྱི་མྱུར་ཚད་ནི་150Mbps ནས 200Mbps་བར་ཡིན་འདུག  དེ་བས། དྲ་རྒྱ་དང་འབྲེལ་བའི་གསར་གཏོད་དང་། ཅ་ལག ཐོན་རྫས་སོགས་ཀྱི་གྲངས་ཀ་སྔར་ལས་ཤུགས་ཆེར་འཕེལ་ངེས། 

5G དྲ་བའི་སྐོར་གླེང་བའི་སྐབས་སུ། སྤྱིར་བཏང་མི་ཚོས་དྲ་བའི་མྱུར་ཚད་མཐོ་རུ་ཕྱིན་པའི་སྐོར་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་གི་ཡོད། ཡིན་ནའང་། དྲ་བའི་མགྱོགས་ཚད་ཙམ་མ་ཡིན་པར། 5G་ལ་དེ་མིན་གྱི་ཁེ་ཕན་མང་པོ་ཞིག་ཡོད། 5G དྲ་བའི་སྙོབ་ཤུགས་ཆེ་བ་ཡོད་པས། ཡོ་ཆས་མང་པོ་དྲ་བར་མཐུད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། ད་དུང་། 5G དྲ་བས་རང་གཏོང་གི་རླངས་འཁོར་དང་། མིས་བཟོས་རིག་རྩལ་གྱི་ཡར་རྒྱས་སོགས་དང་འབྲེལ་བའི་འབྱུང་འགྱུར་གྱི་ལས་གཞི་མང་པོ་ཞིག་གི་ལམ་ཁ་བསྐྲུན་ངེས། 5G དྲ་བས་གནས་ཚུལ་གཏོང་ལེན་བར་གྱི་འགོར་འགྱངས་ཀྱི་དུས་ཡུན་ཀླད་ཀོར་བཟོ་གི་ཡོད་སྟབས། དྲ་བའི་ཞབས་ཞུ་ལ་རེ་སྐུལ་ཞུ་བ་དང་ཡ་ལན་འབྱོར་བའི་གོ་རིམ་ཁྲོད་དུ། ལག་ཐོགས་ཁ་པར་གྱི་འབྲེལ་མཐུད་སྔར་ལས་བཟང་བ་ཡོད། དེ་མ་ཟད།  དྲ་བའི་བྱེད་ལས་ཇེ་མགྱོགས་དང་ཇེ་བདེ་རུ་གཏོང་བར། 5G དྲ་བས་ཨ་མེ་ཟོན་དྲ་བའི་ཞབས་ཞུ་དང་། མའེ་ཁོར་སོ་ཧྥུ་ཁྲི་ Azure ལྟ་བུའི་སྤྲིན་རྩིས་ཞབས་ཞུ་(cloud computing services)ནུས་ཡོད་བཟོ་ངེས། 

5.1.2 5G དྲ་བས་དྲ་ལམ་བདེ་འཇགས་ཀྱི་ཐོག་ཏུ་བསྐྲུན་པའི་ཤུགས་རྐྱེན། 

ཉེ་ལམ། ཧྭ་ཝེ་(འཛམ་གླིང་ཁྱོན་ཡོངས་སུ་མཁྲེགས་ཆས་མཁོ་སྤྲོད་བྱེད་མཁན་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡིན།)བཟོ་ཚོང་ཁང་གི་ངོས་ནས་ཤེས་བྱའི་ཐོན་དངོས་བདག་དབང་རྐུ་འཁྱེར་བྱས་པ་དང་། དེ་བཞིན་བཟོ་ཚོང་ཁང་དེ་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ལ་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་ཉེས་འཛུགས་འོག་ཞིབ་བཤེར་བྱེད་བཞིན་ཡོད། ཧྭ་ཝེ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་ཉེས་འཛུགས་དེ་དག་ལ་རྩ་བ་ནས་ངོས་ལེན་གནང་མེད་ཀྱང་།  དྲི་བ་ཞིག་ལྷག་བསྡད་ཡོད་པ་ནི།  ཧྭ་ཝེ་བཟོ་ཚོང་ཁང་དེ་ཉིད། རྒྱ་ནག་ནང་གི་བཟོ་ཚོང་ཁང་ཚང་མས་གཞི་གྲངས་ཁག་སྲིད་གཞུང་ལ་རྩིས་སྤྲོད་བྱེད་དགོས་ཞེས་རྒྱ་ནག་གི་དྲ་རྒྱའི་བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་གཏན་འབེབས་བྱས་ཡོད་པའི་གཟབ་ནན་གྱི་སྲིད་ཇུས་དེའི་ཁ་གཏད་དུ་ལངས་ཐུབ་མིན་དེ་རེད། རྒྱ་ནག་གི་

འདས་པའི་དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ངོས་ཐད་ནས་གླེང་ན། ཧྭ་ཝེ་བཟོ་ཚོང་ཚང་ཁང་གི་འཕྲུལ་ཆས་རིགས་སྲིད་གཞུང་གི་གསང་མྱུལ་གྱི་ཡོ་ཆས་སུ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་སྲིད་པའི་ཉེན་ཁ་ཡོད། 

ཉེན་ཁ་འདི་འདྲའི་རིགས་ཀྱི་རྐྱེན་པས། འཛམ་གླིང་གི་ལུང་པ་མང་པོ་ཞིག་གིས་ཧྭ་ཝེ་དང་འབྲེལ་བ་གཅོད་རྒྱུའི་བསམ་བློ་གཏོང་གི་ཡོད། ཨ་རི་དང་ཨོ་སི་ཁྲོ་ལི་ཡ་སོགས་ཀྱི་མཚོན་པའི་འབྱོར་ལྡན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ལ་ཧྭ་ཝེ་དང་འབྲེལ་བ་གཅོད་པའི་ནུས་པ་ཡོད་ཀྱང་། རྒྱལ་ཁབ་ཁ་ཤས་ཀྱིས་རང་རང་གི་ལུང་པའི་ནང་གི་སྐབས་བབ་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་འཛུགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་ཧྭ་ཝེའི་འཕྲུལ་ཆས་ཀྱི་རྩ་བ་བརྟན་པོ་བཙུགས་ཚར་ཡོད། ཧྭ་ཝེའི་ཐོན་རྫས་ལ་ཤུགས་ཆེན་པོ་བརྟེན་ཡོད་པའི་ལུང་པ་དེ་དག་གིས་ཧྭ་ཝེ་བཟོ་ཚོང་ཁང་དང་འབྲེལ་ལམ་བཅད་པ་ཡིན་ན། ཁོང་ཚོའི་ངོས་ནས་དྲ་བའི་སྒྲོམ་གཞི་གཞན་ཞིག་གསར་འཛུགས་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེར་ལུང་པའི་ངོས་ནས་འགྲོ་གྲོན་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་གཏོང་དགོས་ལ། དཀའ་ལས་ཆེ་བ་མ་ཟད། དེས་ཁོང་ཚོའི་ངོས་ནས། 5G དྲ་བ་ལོངས་སྤྱོད་བྱེད་པའི་དུས་ཚོད་ཡང་ཕར་འགྱངས་བྱེད་ངེས། 

ཉེ་ལམ་ཨིན་ཡུལ་གྱི་སྲིད་གཞུང་འབྲེལ་མཐུད་སྤྱི་ཁྱབ་ལས་ཁུངས་ཏེ། དྲ་རྒྱའི་གསང་བའི་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ངོས་ནས་བཏོན་པའི་སྙན་ཐོ་ཞིག་གི་ནང་དུ། ཧྭ་ཝེ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་ཨིན་ཡུལ་གྱི་གློག་འཕྲིན་དྲ་བས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་ཡོ་ཆས་ཁོངས་ཀྱི་བདེ་འཇགས་དང་འབྲེལ་བའི་སྐྱོན་ཆ་ཁག་འདང་ངེས་ཀྱི་ཐོག་ནས་དག་སེལ་བྱེད་མ་ཐུབ་པའི་དབང་གིས། ཨིན་ཡུལ་གྱི་སྲིད་གཞུང་འབྲེལ་མཐུད་སྤྱི་ཁྱབ་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ཧྭ་ཝེའི་འཕྲུལ་ཆས་དེ་བདེ་འཇགས་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་མེད་ལ། ཧྭ་ཝེའི་ངོས་ནས་སོ་སོའི་5G འཕྲུལ་ཆས་ཀྱི་སྒྲིག་བཀོད་ཁོངས་སུ་ཡོད་པའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་སྐྱོན་ཆ་དག་སེལ་བྱེད་མ་ཐུབ་ཚེ། དེས་ཕུགས་རྒྱང་རིང་པོའི་ཐོག་ནས་བདེ་འཇགས་ཀྱི་སྐྱོན་ཆ་དང་ཉེན་ཁ་མང་དག་ཅིག་ཡོད་པ་དེ་གཞན་གྱི་འཇབ་རྒོལ་བྱེད་ཡུལ་ཆགས་ངེས་པའི་སེམས་འཚབ་ཆེན་པོ་བསྐྲུན་ཡོད་ཅེས་བརྗོད་ཡོད།

སྤྱིར་བཏང་གི་ཆ་ནས། 5G གནམ་སྐུད་དེ་སྔོན་གྱི་4G LTE དང་བསྡུར་ན། སྙོབ་ཚད་ཐུང་བ་ཡོད། དེའི་དོན་ནི།  5G དྲ་བས་བྱེད་ལས་རྩོམ་པར་གནམ་སྐུད་མང་པོ་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེའི་རྐྱེན་གྱིས་5G ལས་ཀ་བྱེད་པར་ཆ་འཕྲིན་བརྒྱུད་གཏོང་གི་དྲ་བའི་ལམ་སྟོན་ཆས་སྔར་ལས་མང་བ་དགོས་ཀྱི་ཡོད་ལ། དེ་དག་SDN དང་NFV ལ་སོགས་པའི་མཉེན་ཆས་བརྒྱུད་དེ་དོ་དམ་དང་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། 5G  འཕྲུལ་ཆས་དེ་གསར་བ་ཡིན་པ་གང་ཞིག་ལ། ཚོད་ལྟ་འདང་ངེས་བྱས་མེད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས། འཕྲུལ་ཆས་གསར་བ་དེའི་ཁོངས་ཀྱི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་སྐྱོན་ཆ་རིགས་རྩ་བ་ནས་མེད་པར་བཟོ་རྒྱུ་ཧ་ཅང་ཁག་པོ་ཡིན། དེར་བརྟེན། དྲ་བའི་གནམ་སྐུད་དང་དྲ་བའི་ལམ་སྟོན་ཆས་ཁ་ཤས་ཁོངས་ཀྱི་མཉེན་ཆས་ཀྱི་སྐྱོན་ཆ་ཞིག་གིས་དྲ་བ་ཧྲིལ་པོ་རྩ་གཏོར་གཏོང་ངེས་པའི་ཉེན་ཁ་ཆེན་པོ་ཡོད། དེ་མ་ཟད། 5G འཕྲུལ་ཆས་དེ་ཁ་པར་གཅིག་པུའི་ཆེད་དུ་བཟོས་མེད། སྨན་ཁང་དང་། འགྲིམ་འགྲུལ་གློག་སྒྲོན། རིག་ནུས་རླངས་འཁོར་སོགས་འཛུགས་སྐྲུན་ལས་གཞི་གལ་ཆེན་ཁག་ཀྱང་ 5G  དྲ་བ་བརྒྱུད་དེ་ཕན་ཚུན་ལ་སྦྲེལ་གྱི་ཡོད་པས། དྲ་བའི་ཁྲོད་ཀྱི་འགལ་འཛོལ་ཞིག་གིས་དྲ་བ་དེར་མཐུད་ཡོད་པའི་ཡོ་ཆས་ཚང་མར་མཇུག་འབྲས་ཚབས་ཆེན་བཟོས་ཏེ། སྤྱི་ཚོགས་ཁྱོན་ཡོངས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ངེས། 

དེ་མ་ཟད།  5G ཡོ་ཆས་རིགས་3G དང་ 4G ཐོག་ལ་བརྗེ་བའི་སྐབས་སུ། དེ་ཐོན་རིམ་སྔ་མའི་མ་ལག་ཁོངས་ནས་གླེང་སློང་མ་བྱས་པའི་སྐྱོན་ཆའི་དབང་གིས། དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་གྱི་ཉེན་ཁར་འཕྲད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ཡང་རེ་ལྟོས་བྱེད་སའི་5G བརྡ་རྟགས་མེད་པའི་སྐབས་སུ། 5G་དྲ་བ་སྔར་བཞིན་གཡོ་ཟོལ་དང་། མགོ་སྐོར། འཛད་སྤྱོད་པ་གཞན་པར་བརྫུས་པའི་དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་གྱི་ཉེན་ཁའི་གནས་སུ་ལྷག་གི་ཡོད་ལ།  4G དང་། 3G དྲ་བའི་འབྲེལ་མཐུད་ཀྱི་ཞབས་ཞུ་ངོས་ལེན་མི་བྱེད། (དུས་ཡོལ་གྱི་སྲོལ་རྒྱུན་འཕྲུལ་ཆས།) དྲ་བའི་གཙོ་གཉེར་མཁན་ཚོས་མུ་མཐུད་ནས་རྒྱུན་སྤྱོད་ཚོ་བགོས་རླུང་འཕྲིན་ཞབས་ཞུའི་(GPRS)ཕུག་ལམ་གྲོས་མཐུན་ལ་གཞི་བཅོལ་ངེས་ལ། དེའི་ཁོངས་སུ་གཞི་རྩའི་སྐྱོན་ཆ་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་ཡོངས་གྲགས་ཡིན། 

རྒྱུན་སྤྱོད་ཚོ་བགོས་རླུང་འཕྲིན་ཞབས་ཞུའི་ཕུག་ལམ་གྲོས་མཐུན་གྱི་སྐྱོན་ཆ་གཙོ་བོའི་ཁོངས་ཀྱི་གཅིག་ནི། གྲོས་མཐུན་དེས་འཛད་སྤྱོད་པའི་སྡོད་སའི་ས་གནས་ར་སྤྲོད་མི་བྱེད་པའི་དངོས་དོན་དེ་རེད་ལ། དེས་འཇབ་རྒོལ་པར་ཁོང་ཚོའི་དྲ་བའི་འབྲེལ་མཐུད་ཀྱི་ས་གནས་ཟོག་རྫུ་བྱེད་ཐུབ་པ་བཟོས་ཡོད་ཅེས་དགེ་མཚན་ལྡན་པའི་འཕྲུལ་ཆས་(Positive Technologies)ཚོགས་པའི་འཕྲུལ་རིག་ཆེད་ལས་མཁས་པ་ཇེ་མེས་ཇོན་(Jimmy Jones)ལགས་ཀྱིས་བརྗོད་ཡོད།

མཐའ་མར།  5Gདྲ་བའི་སྐྱོན་ཆ་གཞན་ཞིག་ནི། འཇབ་རྒོལ་པས་འཛད་སྤྱོད་པའི་གླེལ་མོལ་གྱི་གཞི་གྲངས་ངན་བསླུ་དང་དེ་མིན་གྱི་གསང་ཚིག་ལ་སོགས་པའི་ཡིག་ཆ། ཁ་པར་ཨང་གྲངས་ངོ་མ་སོགས་རྐུ་འཁྱེར་བྱས་ཏེ། འཛད་སྤྱོད་པ་གཞན་པར་བརྫུ་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། འདིས་ནམ་རྒྱུན་དྲ་རྒྱ་དང་འབྲེལ་བའི་གསར་གཏོད་ཀྱི་ཐོན་རྫས་སམ་ཡོ་ཆས་འབོར་ཆེན་ཕན་ཚུན་ལ་སྦྲེལ་དུ་འཇུག་གི་ཡོད། དེ་ནས་འཇབ་རྒོལ་པས་ལམ་ཁ་དེ་བེད་སྤྱད་དེ་དྲ་རྒྱའི་ཞབས་ཞུ་ནང་འཛུལ་ཏེ། ཞབས་ཞུ་དང་ལེན་མི་བྱེད་པའི་འཇབ་རྒོལ་གྱི་ཁྲོད་དུ། སྣེ་མཐུད་བྱེད་ས་རྐྱང་པ་ཞིག་གི་སྟེང་ནས་གཞི་གྲངས་མང་པོའི་འབྲེལ་མཐུད་ཁ་འབྱེད་པའི་རེ་སྐུལ་གཏོང་ངེས་ལ། དེས་དྲ་བ་ཡོངས་རྫོགས་ནུས་མེད་དང་རྩ་གཏོར་གཏོང་ཐུབ། 

5.1.3 བོད་དང་བོད་མི་ཚོར་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན། 

བོད་པ་ཚོ་ག་དུས་ཡིན་ཡང་མིས་བཟོས་རིག་རྩལ་བེད་སྤྱད་དེ་བཟོས་པའི། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གི་ཚད་མཐོ་བའི་བརྙན་མིག་གི་ནང་ནས་སྟངས་འཛིན་བྱེད་པའི་གསང་བའི་མྱུལ་ཞིབ་འོག་གནས་ཡོད་སྟབས། དུས་ད་ལྟའི་ཆར། 5G་དྲ་བས་བསྐྲུན་པའི་ཁེ་ཕན་ཁག དེས་བཟོས་པའི་ཉེན་ཁ་དང་བསྡུར་ན་ཧ་ཅང་ཆུང་། 5G་དྲ་བའི་རོགས་འདེགས་ལ་བརྟེན་ནས། ད་ཆ་བོད་པ་དང་ཡུ་གུར་བ་སོགས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཁག་གི་སྟེང་དུ་གསང་མྱུལ་བྱེད་པའི་ལས་ཀ་མཐའ་མེད་པ་ཆགས་ཡོད་ལ། 4G LTE བསྡུར་ན། 5G དྲ་བའི་ཁྲོད་དུ། བརྡ་རྟགས་ཀྱི་ལྕགས་སྡོང་གི་ཟུར་གསུམ་པའི་བཀོད་པ་བརྒྱུད་ནས་འཛད་སྤྱོད་པའི་ས་གནས་གཏན་འཁེལ་བྱེད་སྤྱད་ཀྱི་5G གནམ་སྐུད་དང་དྲ་བའི་ལམ་སྟོན་ཆས་སྔར་ལས་མང་བ་ཡོད་པས།  མ་འོངས་པར། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གིས་མི་སྒེར་གྱི་གཞི་གྲངས་སྔར་ལས་མགྱོགས་པ་བསྡུ་རུབ་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་ལ། དྲ་ལམ་གྱི་འབྲེལ་མཐུད་ཁག་གི་ཡོ་ཆས་ཀྱི་ས་གནས་ལས་སླ་པོ་དང་གནད་ལ་ཕིགས་པའི་ཐོག་ནས་གཏན་འཁེལ་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། དེར་བརྟེན། 5G ཁྲོམ་རར་སླེབས་པའི་སྐབས་སུ། དྲ་རྒྱ་དང་འབྲེལ་བའི་གསར་གཏོད་ཀྱི་ཐོན་རྫས་སམ་ཡོ་ཆས་ཀྱི་གྲངས་འབོར་མངོན་གསལ་དོད་པའི་ཐོག་ནས་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་ངེས། 

ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་གི་དུས་སྐབས་སམ། ནད་དུག་དར་ཁྱབ་འགྲོ་བའི་ཞེད་སྣང་གི་ངོགས་ནས། འཛམ་གླིང་ཡོངས་རྫོགས་ཁྱིམ་སྡོད་བཀའ་རྒྱའི་འོག་སྡོད་སྐབས། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་དེ་སོ་སོའི་མངའ་ཁོངས་སུ་བཅུག་ཡོད་པའི་མི་མང་རྣམས་སྟངས་འཛིན་བྱེད་པའི་ནུས་ཤུགས་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་གོང་མཐོར་གཏོང་ཆེད། གསང་བའི་མྱུལ་ཞིབ་ཀྱི་དྲ་བ་གསར་སྐྲུན་དང་རྒྱ་བསྐྱེད་གཏོང་བའི་ལས་ཀར་བྲེལ་བཞིན་ཡོད། དཔེར་ན། རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཡོངས་ཁྱིམ་སྡོད་བཀའ་རྒྱའི་འོག་བཞག་སྟེ། ཇོ་མོ་གླང་མར་རི་འཛེགས་བྱེད་མཁན་རྣམས་ཀྱང་བཀག་འགོག་བྱས་པའི་གནས་སྐབས་དེར། ཧྭ་ཝེ་དང་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ལ་དབང་བའི་ཀྲུང་གོའི་འགུལ་འཕྲིན་གཉིས་མཉམ་འབྲེལ་བྱས་ཏེ། མཚོ་ངོས་ལས་་མཐོ་ཚད་རྨིད་༦༥༠༠་མཚམས་ཀྱི་ཇོ་མོ་གླང་མའི་སྟེང་དུ། འཛམ་གླིང་གི་ཆེས་མཐོ་བའི་ 5G་སྦྲེལ་ཚུགས་གསར་འཛུགས་བྱས་ཡོད། འཕྲུལ་རིག་ཆེད་ལས་མཁས་པ་ཚོས་5G་དྲ་བའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་སྐྱོན་ཆ་དང་། 5G་བརྒྱུད་དེ་གནས་ཚུལ་བཀག་སྡོམ་དང་གསང་མྱུལ་གྱི་ནུས་པ་གོང་མཐོར་གཏོང་ངེས་པའི་ཉེན་ཁའི་སྐོར་ལ་མུ་མཐུད་ནས་ཐ་ཚིག་སྒྲོག་གི་ཡོད་རུང་། ཉེ་ཆར། རྒྱ་ནག་གི་5G་དྲ་བའི་ཞབས་ཞུའི་ཡོ་ཆས་ཀྱི་གྲངས་འབོར་ཨ་རི་ལས་བརྒལ་ཡོད་སྟབས། དེས་རྒྱ་ནག་གཞུང་ལ་འཕྲུལ་ཆས་གསར་པ་དེ་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁེ་ཕན་ཆེད་དུ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པར་སྔར་ལས་ཀྱང་ལས་སླ་རུ་བཏང་ཡོད། 

ཆེད་ལས་རི་འཛེགས་པ་ཁོན་རེ་ཌི ཨན་ཁར་(Conrad Anker )(ཁོས་ལོ་རབས་༨༠་པའི་མཇུག་ནས་ཇོ་མོ་གླང་མར་ཐེངས་གསུམ་འཛེགས་ཡོད།) ལགས་ཀྱིས། 5G དྲ་བས། བོད་དེ་འཛམ་གླིང་གི་དྲ་ལམ་ཆ་འཕྲིན་གྱི་གསར་ཁང་ཡོད་དོ་ཅོག་ལ་སྒོ་འབྱེད་ངེས་ལ། དེ་ཚོས་བོད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་སྐོར་འགྲེལ་བཤད་ལོག་པར་བསྐྱོན་ངེས་པས། ཁོ་རང་གནད་དོན་དེའི་སྐོར་ལ་སེམས་འཚབ་དང་ཞེད་སྣང་ཡོད་སྐོར་བརྗོད་ཡོད། བོད་དེ་ཕྱི་ལོ་༡༩༥༠་ནས་བཟུང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་བཙན་འོག་ཏུ་གནས་ཡོད་པ་དང་། རྒྱ་ནག་གི་བཙན་འཛུལ་དེའི་དབང་གིས། བོད་པ་ཚོར་རང་ཉིད་ཀྱི་རིག་གཞུང་དང་ཆོས་ལུགས་འཛིན་སྐྱོང་བྱེད་པའི་དཀའ་ངལ་འཕྲད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གིས། རྒྱ་ནག་གི་ས་ཁུལ་གཞན་པ་ཁག་ནང་བཞིན། བོད་ནང་དུ་མུ་མཐུད་ནས་དྲ་རྒྱ་དོ་དམ་དང་བཀག་སྡོམ་བྱེད་ངེས་ལ། བོད་དེ་ཕྱི་ལོ་༡༩༥༠་གོང་ལ་རང་བཙན་གཙང་མའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་པའི་དངོས་ཡོད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཁག་སྟེ། བོད་མིའི་སེམས་ཁུར་ཆེན་པོ་བྱེད་ཡུལ་གྱི་གནད་དོན་ཁག་སྦ་གསང་དང་བཀག་སྡོམ་བྱེད་ངེས། 

འཛམ་གླིང་ནང་གི་ས་ཁུལ་མང་དག་ཅིག་ལ་མཚོན་ན། 5G དེ་དེང་རབས་དྲ་བའི་འཕྲུལ་ཆས་ཀྱིས་གནང་བའི་བྱིན་རླབས་ཤིག་ཆགས་ངེས། གང་ཡིན་ཞེ་ན། དེས་མི་རབས་གསར་པ་ཚོར་འཕྲུལ་རིག་གསར་གཏོད་དང་འབྱུང་འགྱུར་གྱི་འཕྲུལ་ཆས་སྣ་ཚོགས་ཤིག་འདོན་སྤེལ་བྱེད་པའི་བསྐལ་བ་བསྐྲུན་གྱི་ཡོད།  ཡིན་ནའང་། བོད་དང་བོད་མི་ཚོའི་དངོས་ཡོད་གནས་སྟངས་དེ་ག་འདྲ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད་ཟེར་ན། དམར་ཤོག་སྲིད་གཞུང་ལ་རྒོལ་བའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལས་འགུལ་ཁག་བཀག་སྡོམ་བྱེད་ཆེད། རྒྱ་གཞུང་གིས་5G  དྲ་བ་བརྒྱུད་དེ་སོ་ལྟ་དང་གསང་མྱུལ་གྱི་བྱེད་སྒོ་ཁག་གི་ཐོག་ཏུ་སྔར་ལས་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་ངེས་པས། ད་ལྟའི་ཆར་ལྷག་ཡོད་པའི་མི་སྒེར་གྱི་གསང་རྒྱ་ཕྲན་བུ་དེའང་ཤོར་འགྲོ་ངེས། 

5.2 ཧོང་ཀོང་ནང་གི་རྒྱལ་ཁབ་བདེ་འཇགས་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས་གསར་པའི་ཤུགས་རྐྱེན། 

ཕྱི་ལོ་༢༠༢༠་ལོའི་ཟླ་༦་པའི་ཚེས་༣༠་ཉིན། པེ་ཅིན་སྲིད་གཞུང་གིས་ཧོང་ཀོང་ནང་དུ་རྒྱལ་ཁབ་བདེ་འཇགས་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས་ཟེར་བའི་ཁྲིམས་གསར་པ་ཞིག་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཡོད། བཅའ་ཁྲིམས་གསར་པ་དེ་གཏན་འབེབས་བྱས་མ་ཚར་བར་དུ་གསང་བ་ཉར་ཡོད་སྟབས། ཁྱབ་བསྒྲགས་མ་བྱས་པའི་སྔོན་དུ་བཅའ་ཁྲིམས་གསར་པ་དེའི་ཡིག་ཆ་ཧྲིལ་པོ་མཐོང་མྱོང་མཁན་མི་ཉུང་ཤས་ཤིག་མ་གཏོགས་མེད། ཕྱི་ལོ་༡༩༩༧་ལོར། ཨིན་ཇིའི་གཞུང་གིས་རྒྱ་ནག་དང་མཉམ་དུ། རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་ལ་ལམ་ལུགས་ཟེར་བའི་རྩ་འཛིན་དང་། གཞི་རྩའི་བཅའ་ཁྲིམས་ཟེར་བའི་འཛིན་སྐྱོང་གི་སྒྲོམ་གཞིའི་འོག་ཏུ། ཧོང་ཀོང་ནང་གི་འདུ་འཛོམས་ཀྱི་རང་དབང་དང་། སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་། ཁྲིམས་འཛིན་རང་ཚུགས། དེ་བཞིན་མང་གཙོའི་ཐོབ་ཐང་ཁག་ཅིག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་རྒྱུའི་གྲོས་མཐུན་བཞག་སྟེ། ཧོང་ཀོང་ཕྱིར་རྒྱ་ནག་ལ་རྩིས་སྤྲོད་གནང་ཡོད། གྲོས་མཐུན་དེའི་འོག་ཏུ། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གིས་རྒྱལ་ཁབ་བདེ་འཇགས་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས་ཟེར་བ་ཞིག་གཏན་འབེབས་གནང་ཡོད་ཀྱང་། མང་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་མ་ཐོབ་པར་ཡོངས་གྲགས་མ་ཆགས་སྟབས་དངོས་སུ་ལག་བསྟར་གནང་ཐུབ་མེད།  ད་ལྟའི་རྒྱལ་ཁབ་བདེ་འཇགས་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས་ཟེར་བའི་ཁྲིམས་སྲོལ་གསར་པ་འདིས། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ལ་ཧོང་ཀོང་སྟངས་འཛིན་ཆ་ཚང་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་དང་ནུས་པ་སྤྲད་ཡོད། 

ཁྲིམས་སྲོལ་གསར་པ་དེ་གཏན་འབེབས་གནང་ཚར་བའི་རྗེས་ཀྱི་ཟླ་བ་ཁ་ཤས་ཀྱི་ནང་དུ། ངེས་གཏན་མེད་པའི་གནས་བབ་ཀྱི་རྐྱེན་པས་ཧོང་ཀོང་མི་མང་ཞེད་སྣང་གི་ཁྲོད་དུ་ལུས་ཡོད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ལ་རྒོལ་བའི་ཟིང་སློང་གི་བྱེད་ལས་ཡོད་ཚད་ལ་ཉེས་ཆད་གཅོད་ངེས་པ་མ་ཟད། ཚེ་བཙོན་གྱི་ནག་ཉེས་ཀྱང་ཕོག་སྲིད་ཀྱི་ཡོད། ཁྲིམས་རྩོད་པ་ཁ་ཤས་ཀྱིས་བརྗོད་ན། ཁྲིམས་དེ་གསལ་ཁ་མེད་པ་དང་། ཁྱབ་ཆེ་བའི་ཐོག་ནས་འགྲེལ་བཤད་བསྐྱོན་ཡོད་སྟབས། ཕལ་ཆེར་བྱ་སྤྱོད་གང་བརྩམས་ཡང་། དེ་ཁྲིམས་འགལ་ཆགས་ཡོད་པར་སྒྲུབ་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། དེའི་མཇུག་འབྲས་ལ་བརྟེན་ནས། མི་མང་པོ་ཞིག་གིས་མ་བསྐུལ་དང་བླངས་ཀྱི་ཐོག་ནས་ཆ་འཕྲིན་བཀག་སྡོམ་བྱས་ཡོད་ལ། མང་པོ་ཞིག་གིས་སོ་སོའི་བདེ་འཇགས་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་ཐུབ་པའི་ཆེད་དུ་ཧོང་ཀོང་དང་ཁ་བྲལ་ཡོད། དེ་ཡང་སེམས་འཚབ་བྱེད་དགོས་པའི་གནད་དོན་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་ནི། ཁྲིམས་སྲོལ་གསར་པ་དེ་འགྲེལ་བཤད་རྒྱག་མཁན་རྒྱ་ནག་སྐམ་ས་ཡིན་པ་མ་གཏོགས། ཧོང་ཀོང་གི་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་མིན་པས། གལ་ཏེ། ཁྲིམས་སྲོལ་དེ་ཧོང་ཀོང་གི་ཁྲིམས་དང་འགལ་བ་བྱུང་ཚེ། པེ་ཅིན་གྱི་ཁྲིམས་དེ་ཚད་གཞི་འཛིན་ས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།

དེའི་མཇུག་འབྲས་ལ་བརྟེན་ནས། ཧོང་ཀོང་ནང་གི་མི་མང་ཚོས། རང་ཉིད་ཀྱི་དྲ་ཐོག་ཏུ་སྤེལ་བའི་གནས་ཚུལ་རིགས་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གིས་ཁྲིམས་འགལ་དུ་ངོས་འཛིན་བྱས་མི་འོང་ངམ་སྙམ་པའི་ཞེད་སྣང་གི་ངོགས་ནས། རང་ཉིད་ཀྱིས་སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་མཐུད་དྲ་རྒྱའི་སྟེང་དུ་སྤེལ་བའི་གནས་ཚུལ་དང་། བཀོལ་ཆས་ཁག་ནང་གི་གླེང་མོལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁག་གསུབས་ཏེ། སོ་སོ་རང་ངོས་ནས་གནས་ཚུལ་བཀག་སྡོམ་བྱེད་འགོ་བཙུགས་ཡོད། གསར་འགོད་པ་ཚོས་ཀྱང་། སོ་སོས་བྱས་པའི་ལས་ཀ་དེ་ཚོ་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གིས་རྒྱལ་ཁབ་ཁ་བྲལ་བཏང་བའི་ཉེས་འཛུགས་བྱས་མི་འོང་ངམ་སྙམ་པའི་འཇིགས་སྣང་གི་ཁྲོད་དུ། རང་ཉིད་ཀྱི་དྲ་སྟེང་གི་ཤུལ་རྗེས་ཁག་གསུབ་པའི་བྲེལ་བའི་ནང་དུ་ཚུད་ཡོད། 

དཔེ་དེབ་ཁག་དཔེ་མཛོད་ནས་ཕྱིར་བསྡུ་བྱས་པའམ་བསྐྱར་ཞིབ་ཀྱི་ཁོངས་སུ་བཅུག་པ་དང་། སློབ་གྲྭ་ཁག་གིས་སོ་སོའི་སློབ་ཚན་གྱི་རྒྱུ་ཆ་གང་ཡང་ཁྲིམས་འགལ་ཆགས་མེད་པ་ཁག་ཐེག་བྱེད་པའི་ཆེད་དུ། ཡོད་ཚད་བསྐྱར་ཞིབ་བྱེད་དགོས་པའི་བཀའ་བཏང་ཡོད་ལ། ཁྲིམས་སྲོལ་གསར་པ་དེར་ཞེད་ནས། ཚོང་ཁང་མང་པོ་ཞིག་གིས་ཀྱང་དམངས་གཙོའི་ལས་འགུལ་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་མཚོན་པའི་སྦྱར་ཤོག་རིགས་རྩིགས་ངོས་ནས་མེད་པར་བཟོས་ཡོད།  དུས(TIME) གསར་ཁང་གིས་གནས་ཚུལ་སྤེལ་གསལ་ལྟར་ན། ཧོང་ཀོང་བཅིངས་འགྲོལ་དང་། ང་ཚོའི་དུས་ཀྱི་གསར་བརྗེ་ལྟ་བུའི་འབོད་ཚིག་ཁག་ཁྲིམས་འགལ་བཟོས་ཏེ་བཀག་སྡོམ་བྱས་ཡོད་འདུག

ཧོང་ཀོང་ནང་གི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ལའང་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཡོད་དེ། དཔེར་ན། རྒྱལ་ཁབ་བདེ་འཇགས་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས་ལག་བསྟར་བྱས་པའི་ཉིན་དེར། ཧོང་ཀོང་ནང་གི་ལས་འགུལ་པ ཇོ་ཞུའ་ ཝུང་(Joshua Wong)ལགས་ཀྱིས་བཙུགས་གནང་བའི་ངྷེ་མོ་སེ་སི་ཁྲོ (Demosisto) ཟེར་བའི་གཞོན་ནུའི་ཆབ་སྲིད་ཚོགས་པ་དེ་མེད་པར་བཟོས་ཡོད་ལ། རྒྱལ་ཁབ་བདེ་འཇགས་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས་དེས་ཐེབས་ངེས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་གཡོལ་ཕྱིར། དེ་མིན་གྱི་ཆབ་སྲིད་ཚོགས་པ་གསར་པ་ཁག་ཀྱང་ཕྱི་རྒྱལ་ལ་གནས་སྤོར་བྱས་ཡོད། 

ཧོང་ཀོང་ནང་གི་རྒྱལ་ཁབ་བདེ་འཇགས་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས་གསར་པ་དེས་གཞུང་འབྲེལ་མ་ཡིན་པའི་ཚོགས་པ་དང་དེ་བཞིན་ཚོགས་སྡེ་གཞན་པ་ཁག་ལའང་བློ་དོགས་དང་དངངས་སྐྲག་ཆེན་པོ་བསླངས་ཡོད། ཚོགས་པ་ཁ་ཤས་གྲོང་ཁྱེར་དེ་ནས་ཁ་འབྲལ་དགོས་པ་བཟོས་ཡོད་ལ། ཁ་ཤས་སྔོན་དཔག་བྱས་པ་ལས་སྔ་མོར་ཁ་བྲལ་དགོས་བྱུང་ཡོད། དཔེར་ན། ཟླ་༧་པའི་ཚེས་༡༤་ཉིན།  ནིག་ཡོག་དུས་བབ་ཀྱིས་སོ་སོའི་ཧོང་ཀོང་ནང་གི་དྲ་ཐོག་གི་གསར་འགྱུར་གྱི་བྱེད་སྒོ་ཁག མཐོང་ཆེན་གྱི་དཀའ་ངལ་དང་། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གི་དམ་དྲག་དབང་གིས་ལྷོ་ཀོ་རེ་ཡའི་ནང་དུ་གནས་སྤོར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པའི་ཁྱབ་བསྒྲགས་གནང་ཡོད། དེ་མ་ཟད། ཉེན་རྟོག་དཔུང་སྡེ་ལ་དྲ་ཐོག་གི་གནས་ཚུལ་སྟངས་འཛིན་བྱེད་པ་དང་། དྲ་ཐོག་གི་འབྲེལ་མཐུད་རིགས་བར་གཅོད་བྱེད་ཆོག་པའི་དབང་ཆ་གསར་པ་སྤྲད་ཡོད་པས། བཟོ་ཚོང་ཁང་ཁག་ལ་ཆ་འཕྲིན་གྱི་ནང་དོན་བཀག་སྡོམ་དང་། མི་སྒེར་གྱི་གཞི་གྲངས་ཡར་སྲིད་གཞུང་ལ་རྩིས་སྤྲོད་བྱེད་དགོས་པའི་གནོན་ཤུགས་ཕོག་ཡོད། འདི་ལ་ཡ་ལན་སྤྲོད་ཕྱིར། ངོ་དེབ་དང་། གྷོ་གྷིལ། ཐོས་ཐར་ལ་སོགས་པའི་འཕྲུལ་རིག་བཟོ་ལས་ཁང་ཁང་གིས་ཁྲིམས་སྲོལ་གསར་པ་དེར་བསྐྱར་ཞིབ་དང་། རྒྱལ་སྤྱིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་ཆེད་མཁས་པ་ཚོར་གོ་བསྡུར་མ་བྱས་པའི་སྔོན་དུ། རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཞུས་པའི་གཞི་གྲངས་རྩིས་སྤྲོད་ཀྱི་རེ་སྐུལ་དེ་དང་ལེན་བྱེད་རྒྱུ་མིན་པའི་གསལ་བསྒྲགས་བསྐྱངས་ཡོད། 

རྒྱ་ནག་གི་རྒྱལ་ཁབ་བདེ་འཇགས་ཀྱི་བཅའ་ཁྲིམས་དེར་འགྲེལ་བཤད་གཅིག་ཙམ་མ་ཡིན་པར། སྣ་ཚོགས་པ་བསྐྱོན་ཆོག་པའི་སྐོར་ལ་ཧོང་ཀོང་ཕྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་ཨ་རིའི་བཟོ་ཚོང་ཁང་ཕལ་ཆེ་བས་སྔར་ལས་མང་བ་དོ་ཁུར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་སྐོར་ཨ་རིའི་ཚོང་ལས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་དཔྱད་ཞིབ་ཅིག་གི་ནང་དུ་བསྟན་ཡོད། དངུལ་རྩིས་ལས་རིགས་ཀྱི་ཁེ་ལས་པའི་ཁྲོད་དུ། ཁྲིམས་སྲོལ་གསར་བ་དེའི་ཐོག་ལ་ལྟ་ཚུལ་མ་འདྲ་བ་ཡོང་གི་ཡོད། ཁ་ཤས་ཀྱིས་ཁྲིམས་དེས་ཤུགས་རྐྱེན་གང་ཡང་མི་ཐེབས་པའམ། ཁྲིམས་སྲོལ་གསར་པ་བརྒྱུད་དེ་ཁེ་ལས་བྱེད་སྒོ་ཁག་འགག་ཏུ་འཇུག་མཁན་གྱི་ངོ་རྒོལ་ལས་འགུལ་ཁག་མེད་པར་བཟོ་ཐུབ་ཚེ།  དེས་བཟང་ཕྱོགས་ཀྱི་འབྲས་བུ་བསྐྲུན་སྲིད་པའི་རེ་ལྟོས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། 

ད་ཆ་ཧོང་ཀོང་ནང་གི་བཟོ་ཚོང་ཁང་ཁག་དང་མི་མང་ཚོས་རང་དབང་ཤོར་བ་དང་། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ལ་གཞི་གྲངས་རྩིས་སྤྲོད་ཀྱི་རེ་སྐུལ་ཞུ་ཆོག་པའི་ཐོབ་ཐང་རག་པ། དེ་བཞིན། བཅའ་ཁྲིམས་གསར་པ་གཏན་འབེབས་བྱས་པ་སོགས་ཀྱིས་རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་ལ་ལམ་ལུགས་གཉིས་ཟེར་བའི་གཞི་རྩའི་རྩ་འཛིན་མཇུག་བསྒྲིལ་བ་མཚོན་ལ། བོད་ནང་དུ་གསར་བསྐྲུན་དང་རིམ་བཞིན་གོང་མཐོར་བཏང་བའི་གསང་བའི་མྱུལ་ཞིབ་དང་གཉའ་གནོན་གྱི་ལས་གཞི་ད་ཆ་ཧོང་ཀོང་ནང་དུ་དངོས་སུ་འགོ་བཙུགས་ཚར་བའི་རྟགས་བསྟན་ཡོད། 

5.3  ཨ་རིའི་འོས་བསྡུའི་ཁྲོད་དུ་སྤེལ་བའི་རྒྱ་ནག་གི་གནས་ཚུལ་རྫུན་མའི་ལས་འགུལ།

དྲ་རྒྱ་གསར་གཏོད་བྱས་པའི་རྗེས་ཀྱི་དུས་སྐབས་ལ་གནམ་ས་བླ་འོག་བརྗེ་བ་ལྟ་བུའི་འགྱུར་བ་བྱུང་ཡོད་ལ། ད་ལྟའི་དུས་ཀྱི་ཆ་འཕྲིན་གྱི་ནང་དོན་མང་དག་ཅིག་དུས་རྒྱུན་རྫུན་མ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད། གནས་ཚུལ་རྫུན་མའི་དོན་ནི། མི་མང་ལམ་ལོག་ཏུ་ཁྲིད་པའི་ཆེད་དུ་ཤེས་བཞིན་དུའམ་བསམ་བཞིན་དུ་བདེན་པ་མིན་པའི་གནས་ཚུལ་སྤེལ་བ་དང་། བདེན་དོན་འཁྱོག་བཤད་བྱེད་པ་ཞིག་ལ་གོ་ཞིང་།  གནས་ཚུལ་རྫུན་མ་ནི། རྒྱབ་ལྗོངས་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་སྣ་ཚོགས་ཡོད་པའི་དྲིལ་བསྒྲགས་ཀྱི་རྣམ་པ་ཞིག་ཡིན། 

གནས་ཚུལ་རྫུན་མ་ནི། སྤྱིར་བཏང་གི་གསང་མྱུལ་བྱེད་སྤྱད་ཀྱི་ལག་ཆ་ཞིག་ཡིན་ལ། དེར་སྤྱི་ཚོགས་ཁ་བྲལ་གཏོང་བའི་གཏོར་བཤིག་གི་རང་བཞིན་ལྡན། དཔེར་ན། རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གིས་ཏོོག་དབྱིབས་ཁྱབ་གདལ་གཏོང་མཁན་ཨ་རི་ཡིན་པའི་ཉེས་འཛུགས་བྱས་ཏེ། དེའི་སྐོར་གྱི་གནས་ཚུལ་རྫུན་མ་སྤེལ་བ་ལྟ་བུ་རེད། རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་དང་། ཡང་ན། ཚོགས་པ་ཁ་ཤས་ཀྱིས་མཉམ་རུབ་ཀྱི་ཐོག་ནས་གནས་ཚུལ་རྫུན་མ་སྤེལ་བའི་འཆར་གཞི་འཐེན་པ་ལ་གནས་ཚུལ་རྫུན་མའི་ལས་འགུལ་ཞེས་འབོད་ཀྱི་ཡོད། 

རྒྱ་ནག་དེ་གནས་ཚུལ་རྫུན་མའི་ལས་འགུལ་གྱི་ཁྲོད་དུ་ཞུགས་ཡོད་པའི་དཔེ་མཚོན་ཁག་ཅིག་ནི། 

འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་ཨ་རིའི་འོས་བསྡུ་ཁྲོད་ཀྱི་ཨུ་རུ་སུའི་ཐེ་བྱུས་སྐོར་ལ་དོ་ཁུར་བྱས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། སྟབས་མ་ལེགས་པ་ཞིག་ལ། ཨུ་རུ་སུ་ནི་ཐེ་བྱུས་བྱེད་མཁན་གཅིག་པུ་དེ་མིན། དེ་ཡང་ཨ་རིའི་གསང་བའི་ལས་ཁུངས་ཀྱི་སྙན་ཐོའི་ནང་གསལ་ལྟར། རྒྱ་ནག་དང་ཨེ་རན་ལྟ་བུའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་རྩེད་མོ་རྩེད་མཁན་ཆེད་མཁས་པ་གཞན་པའང་ཡོད་ལ། དེ་དག་གིས་ཨུ་རུ་སུས་༢༠༡༦་ལོའི་ཨ་རིའི་འོས་བསྡུའི་ཁྲོད་དུ་ཐེ་བྱུས་ཇི་ལྟར་བྱས་ཡོད་མེད་སྐོར་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པའི་ཐོག་ནས། དེ་དང་ཆ་འདྲ་བའི་ཐབས་རྩལ་གཞན་པ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད། 

རྒྱ་ནག་དེ་ཉེན་ཁ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཆགས་ཀྱི་ཡོད།  གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཨུ་རུ་སུས་༢༠༡༦་ལོའི་ཨ་རིའི་འོས་བསྡུའི་ཁྲོད་དུ་ཐེ་བྱུས་མ་བྱས་པའི་སྔོན་ཚུད་ནས། རྒྱ་ནག་གིས་གནས་ཚུལ་རྫུན་མ་སྤེལ་བའི་ཐབས་རྩལ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་མུས་ཡིན། ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་ཐོག་ནས་གླེང་ན།   རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཕྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་གནས་ཚུལ་ལོག་འགྲེལ་དང་འཁྱོག་བརྗོད་བྱེད་པའི་ཆེད་དུ། གནས་ཚུལ་རྫུན་མའི་ལས་འགུལ་ཕལ་ཆེ་བ་གཞུང་གིས་མ་རྩ་བཙུགས་པའི་བརྙན་འཕྲིན་དང་། རླུང་འཕྲིན། གསར་ཤོག དུས་དེབ། དྲ་ཚིགས་སོགས་བརྒྱུད་དེ་སོ་སོའི་རྒྱལ་ཁོངས་སུ་སྤེལ་ཡོད། འོན་ཀྱང་། ཉེ་ལམ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཐེ་ཝན་གྱི་རྒྱལ་ཡོངས་འོས་བསྡུའི་སྐོར་ལ་གནས་ཚུལ་རྫུན་མ་སྤེལ་བ་དང་། ཨ་རིས་ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་ཁྱབ་སྤེལ་བཏང་བ་རེད་ཅེས་ཉེས་འཛུགས་བྱས་པའི་བྱ་སྤྱོད་དེ་དག་གིས། རྒྱ་ནག་གི་གནས་ཚུལ་རྫུན་མའི་ལས་འགུལ་ཁག་རང་ཉིད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁོངས་ལས་བརྒལ་ཏེ་འཛམ་གླིང་ལ་ཁ་ཕྱོགས་ཡོད་པ་བསྟན་ཡོད། 

ཉེ་ཆར། ཐོས་ཐར་སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་མཐུད་དྲ་བའི་བཟོ་ལས་ཁང་གིས། ཧོང་ཀོང་ནང་གི་མང་གཙོའི་ལས་འགུལ་ཉམས་དམས་སུ་གཏོང་བ་དང་། དེ་ལ་རྒོལ་རྡུང་བྱེད་པར་དམིགས་ནས་བཟོས་ཡོད་པའི་རྒྱ་ནག་གི་ཐོས་ཐར་ཁ་བྱང་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་གསར་རྙེད་བྱུང་ཡོད་ཅེས་བརྗོད་ཡོད། ཐོས་ཐར་རྫུན་མའི་ཁ་བྱང་དེ་དག་རྒྱ་ནག་གི་ཐོག་ཏུ་སྤེལ་བའི་ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་དང་འབྲེལ་བའི་སྐྱོན་བརྗོད་གྱི་བསམ་ཚུལ་རིགས་ལ་རྒོལ་བའི་ཆེད་དུ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ཡོད། དཔེར་ན། ཐོས་ཐར་ཁ་བྱང་རྫུན་མ་དེ་དག་བརྒྱུད་ནས་ཏོག་དབྱིབས་ནད་དུག་ཨ་རི་ནས་མཆེད་པ་རེད་ཅེས་གནས་ཚུལ་རྫུན་མ་ཁྱབ་སྤེལ་བཏང་ཡོད། ཐོས་ཐར་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་གནས་ཚུལ་རྫུན་མ་ཁྱབ་སྤེལ་གཏོང་བའི་ཆེད་དུ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་པའི་ཐོས་ཐར་ཁ་བྱང་༢༣༧༥༠ སྒོ་བརྒྱབ་ཚར་བ་དངོས་སུ་ར་སྤྲོད་བྱས་ཡོད། དེ་མ་ཟད། ཐོས་ཐར་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་དྲིལ་བསྒྲགས་ཁག་ལ་དགའ་རྟགས་མནན་པའམ་ཡང་ན། བརྒྱུད་འགོད་བྱས་ཏེ་ཁྱབ་སྤེལ་གཏོང་མཁན་གྱི་ཐོས་ཐར་ཁ་བྱང་༡༥༠༠༠༠ལྷག་ཀྱང་སྒོ་བརྒྱབ་ཡོད། 

ངོ་དེབ་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་ཀྱང་། ཐོས་ཐར་བཟོ་ཚོང་ཁང་གིས་འགྲེམས་སྤེལ་བྱས་པའི་ཐབས་ལམ་ཁག་གཞི་ལ་བཞག་སྟེ། གནས་ཚུལ་རྫུན་མ་སྤེལ་མཁན་གྱི་སྐོར་ལ་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཧོང་ཀོང་ནང་གི་མང་གཙོའི་ལས་འགུལ་སྐོར་ལ་གནས་ཚུལ་རྫུན་མ་སྤེལ་མཁན་གྱི་ངོ་དེབ་ཀྱི་ངོས་ཤོག་བདུན་དང་། ཚོགས་པ་གསུམ། ཁ་བྱང་ལྔ་བཅས་མེད་པར་བཟོས་ཡོད། ཁ་བྱང་འདི་དག་རང་ཉིད་ཀྱི་ངོ་བོ་སྦས་ཐབས་བྱེད་མཁན་གྱི་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གིས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་པའི་གང་ཟག་ཤ་སྟག་གིས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ཡོད། 

ད་ཆ་འཛམ་གླིང་མི་འབོར་ཕྱེད་ཀ་ལྷག་གིས་དྲ་རྒྱ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་སྟབས། གནས་ཚུལ་རིགས་རྣམ་པ་མ་འདྲ་བའི་ཐོག་ནས་ཤུགས་ཆེར་ཁྱབ་སྤེལ་དང་བསྡུ་ལེན་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། ཡིན་ནའང་།  གནས་ཚུལ་དེ་ཚོ་ཚང་མ་བདེན་པ་མིན་པ་གསལ་པོ་ཡིན། དེ་ཡང་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་ལ་བཟོ་ཚོང་ཁང་ཁག་དང་ཆབ་སྲིད་པ་ཚོའི་ཐོག་ཏུ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཡོད་པས།  ང་ཚོས་ག་དུས་ཡིན་ཡང་རྒྱ་ནག་གིས་སྤེལ་བའི་གནས་ཚུལ་རྫུན་མའི་རིགས་དང་། དེ་མིན་གྱི་ཁུངས་ལྡན་མིན་པའི་གནས་ཚུལ་རིགས་ལ་ཡིད་གཟབ་བྱེད་དགོས། བོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲོད་དུ། གནས་ཚུལ་གང་རུང་ཞིག་གཞན་ལ་བརྒྱུད་སྐུར་མ་བྱས་པའི་སྔོན་དུ། དེ་བདེན་པ་ཡིན་མིན་ཁུངས་སྐྱེལ་ར་སྤྲོད་བྱེད་རྒྱུ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ། བོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་དུ་དར་ཁྱབ་ཕྱིན་པའི་གནས་ཚུལ་ཁག་ཅིག་ནོར་བ་དང་རྫུན་མ་ཡིན་པ་ར་སྤྲོད་བྱུང་བའི་དཔེ་མཚོན་ཁག་ཅིག་ང་ཚོའི་དྲ་ངོས་སུ་བཞག་ཡོད། https://learn.tibcert.org/category/disinfo-misinfo/ 

5.4 ཨོ་སི་ཁྲོ་ལི་ཡར་དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད་པ་དང་། འཇབ་རྒོལ་རྩོམ་མཁན་རྒྱ་ནག་ཡིན་ངེས་པའི་དོགས་སློང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། 

ཟླ་༦་པའི་ཚེས་༡༩་ཉིན། ཨོ་སི་ཁྲོ་ལི་ཡའི་སྲིད་བློན་སི་ཁོ་ཁྲི མོ་རི་སིན་ལགས་ཀྱིས། ཨོ་སི་ཀྲོ་ལི་ཡའི་སྲིད་གཞུང་གི་གནས་རིམ་ཚང་མའི་ལས་ཁུངས་དང་དེ་མིན་གྱི་སྒྲིག་འཛུགས་ཁག་གི་ཐོག་ཏུ། སྲིད་གཞུང་གིས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་པའི་དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་ཞིག་ཐེབས་ཡོད་སྐོར་གྱི་གསལ་བསྒྲགས་བསྐྱངས་ཡོད། སྲིད་བློན་མཆོག་གིས་འཇབ་རྒོལ་བྱེད་མཁན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་དེའི་མིང་ཕྱིར་འདོན་གནང་མེད་ཀྱང་། ཨོ་སི་ཁྲོ་ལི་ཡའི་གཞི་གྲངས་གལ་ཆེན་གང་ཡང་ཕྱི་ལ་ཤོར་མེད་པའི་ཁག་ཐེག་བྱས་ཡོད། ད་དུང་སྲིད་བློན་མཆོག་གིས། ཁོས་གསལ་བསྒྲགས་དེ་བསྐྱངས་དགོས་དོན་ནི། གཞུང་གི་ཚོགས་པ་སྒྲིག་འཛུགས་ཁག་གི་ཁྲོད་དུ་དྲ་ལམ་འཇབ་རྒོལ་གྱི་གནས་ཚུལ་སྐོར་གོ་རྟོགས་སྤེལ་རྒྱུ་དང་། ཁོང་ཚོའི་དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་ལ་ཡ་ལན་སྤྲོད་ཕྱོགས་ཀྱི་འགེབས་སྲུང་གི་ནུས་པ་དང་ལག་རྩལ་གོང་མཐོར་གཏོང་བར་སྐུལ་མ་བྱེད་རྒྱུའི་ཆེད་དུ་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་ཡོད། མཇུག་མཐར་ཁོང་གིས་གནོད་ཚབས་ཆེ་བའི་བྱེད་སྒོ་རིགས་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་འབྱུང་གི་ཡོད་ཅེས་གསུངས་ཡོད།  སྲིད་བློན་མཆོག་གིས་དོན་རྐྱེན་བྲེ་བྲག་ཅིག་དམིགས་སུ་བཀར་ཏེ་ཁ་གསལ་བརྗོད་མེད་ཀྱང་། ད་ཐེངས་ཀྱི་འཇབ་རྒོལ་དེས་ཨ་སི་ཁྲོ་ལི་ཡའི་གཞུང་གི་ལས་ཁུངས་མཐོ་དམའ་བར་འབྲིང་ཆ་ཚང་དང་། བཟོ་གྲྭ་ཁག  ཆབ་སྲིད་ཚོགས་པ་ཁག  ཤེས་ཡོན་གྱི་སྡེ་ཁག  འཕྲོད་བསྟེན་གྱི་སྡེ་ཚན་ཁག   དགོས་ངེས་ཀྱི་ཞབས་ཞུ་མཁོ་སྤྲོད་བྱེད་མཁན།  དེ་བཞིན་གལ་ཆེ་བའི་འཛུགས་སྐྲུན་ལས་གཞི་གཙོ་གཉེར་བྱེད་མཁན་སོགས་དམིགས་འབེན་དུ་བཟུང་ཡོད་སྐོར་བརྗོད་ཡོད། 

དཔྱད་གླེང་ཚོགས་འདུའི་སྐབས་སུ། སྲིད་བློན་མཆོག་གིས། དྲ་ལམ་འཇབ་རྒོལ་གྱི་ཁྱབ་ཚད་དང་། འཇབ་རྒོལ་གྱི་དམིགས་ཁ་གཏོད་ཕྱོགས། འཇབ་རྒོལ་གྱི་ཁྲོད་དུ་བཀོལ་བའི་ཐབས་ལམ་བཅས་བརྒྱུད་དེ། ད་ཐེངས་ཀྱི་འཇབ་རྒོལ་དེར་སྲིད་གཞུང་གི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཡོད་པ་ར་སྤྲོད་བྱུང་ཡོད་ཅེས་བརྗོད་ཡོད། སྲིད་བློན་མོ་རི་སིན་ལགས་ཀྱིས་འཇབ་རྒོལ་དེ་རྩོམ་མཁན་གྱི་ལུང་པའི་མིང་ཕྱིར་བསྒྲགས་བྱེད་རྒྱུ་ཁས་ལེན་གནང་མེད་ཀྱང་།  དྲ་རྒྱའི་གསང་འཕྲིན་ཆེད་མཁས་པ་ཚོས། སྔོན་མ་ནས་ད་བར་ཨོ་སི་ཁྲོ་ལི་ཡའི་ཐོག་ཏུ་དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་སྣ་ཚོགས་རྩོམ་མཁན་དེ་རྒྱ་ནག་ཡིན་པའི་དོགས་སློང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། 

ང་ཚོས་ཤེས་གསལ་ལྟར།  བོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་དུའང་དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་གྱི་དོན་རྐྱེན་འབྱུང་གི་ཡོད་ལ། འཇབ་རྒོལ་དེ་དག་གིས་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་ལས་ཁུངས་མཐོ་དམའ་བར་གསུམ་དང་མི་སེར་ཚོགས་སྡེ་ཁག་དམིགས་འབེན་དུ་བཟུང་གི་ཡོད། དེར་བརྟེན། དྲ་ཐོག་གི་འཇབ་རྒོལ་གྱི་ཁྲོད་དུ་རང་ཉིད་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཐུབ་པའི་ཆེད། ང་ཚོས་ཉིན་རེར་་སོ་སོའི་འཕྲུལ་རིག་ལག་རྩལ་ཡར་རྒྱས་གཏོང་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ཚོགས་པ་དང་སྒྲིག་འཛུགས་ཁག་གི་འགོ་ཁྲིད་ཙམ་མ་ཡིན་པར། དེའི་ཁོངས་ཀྱི་ལས་བྱེད་ཚང་མར་ཡང་བདེ་འཇགས་ཀྱི་ཚད་གཞི་མཐོ་བོ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་པའི་འགན་འཁྲི་གཅིག་མཚུངས་ཡོད། དེར་བརྟེན། ཟབ་སྦྱོང་ཁག་བརྒྱུད་དེ་ལས་བྱེད་ཚང་མའི་འཕྲུལ་རིག་ཉེན་སྲུང་གི་གོ་རྟོགས་མཐོ་རུ་གཏོང་རྒྱུ་དང་། མི་ཚང་མའི་དྲ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་ཀྱི་ཤེས་བྱ་ཁག་དུས་བསྟུན་ཁ་གསབ་བྱེད་རྒྱུ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེའོ།།